Πληροφορίες για ορισμένες από τις βασικότερες θεματικές της εξωτερικής μας πολιτικής μπορείτε να βρείτε στις ενότητες πιο κάτω:
Μετά την παράνομη Τουρκική εισβολή του 1974, πολλά μνημεία, ναοί και αρχαιολογικοί χώροι στις κατεχόμενες περιοχές λεηλατήθηκαν. Θρησκευτικά κειμήλια, ψηφιδωτά και άλλοι πολιτιστικοί θησαυροί κλάπηκαν από αρχαιοκάπηλους και πωλήθηκαν στο εξωτερικό
Εδώ και δεκαετίες, το Υπουργείο Εξωτερικών, συμμετέχει ενεργά στον αγώνα για τον εντοπισμό και την ανάκτηση αυτών των πολύτιμων κειμηλίων. Ουσιαστική ήταν και η συμβολή του για την επιτυχή έκβαση της εμβληματικής δικαστικής διαμάχης στις Η.Π.Α για τον επαναπατρισμό των ψηφιδωτών της Παναγίας της Κανακαριάς (1991) καθώς και πολλών άλλων περιπτώσεων έκτοτε.
Επιθυμώντας να συνδράμει στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς ανά το παγκόσμιο αξιοποιώντας την μακρόχρονη πείρα της Κυπριακής Δημοκρατίας στον τομέα αυτό από την ανάγκη αντιμετώπισης των συνεπαειών της παράνομης Τουρκικής εισβολής και κατοχής, το Υπουργείο έχει αναπτύξει αριθμό πρωτοβουλιών και συνεργασιών.
Επιστέγασμα αυτής της δράσης είναι:
(α) η έγκριση από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών του πρώτου Ψηφίσματος για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς τον Σεπτέμβριο του 2016, και
(β) το άνοιγμα για υπογραφή της Σύμβασης του για τα Αδικήματα που Σχετίζονται με τα Πολιτιστικά Αγαθά (γνωστής και ως «Σύμβαση της Λευκωσίας»), τον Μάιο του 2017, κατά τη διάρκεια της κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Η Κυπριακή Δημοκρατία αναγνωρίζοντας από νωρίς τη δυναμική του τομέα της ενέργειας ως μέσο ενίσχυσης της ευημερίας του συνόλου των πολιτών της, αλλά και ως καταλύτη σταθερότητας, ασφαλείας και ειρήνης στην περιοχή της Αν. Μεσογείου, ανέπτυξε μέσω της Ενεργειακής Διπλωματίας, η οποία είναι στενά συνυφασμένη με τη Θαλάσσια Πολιτική, μηχανισμούς και συνεργασίες προς υλοποίηση του οράματος να καταστεί η Ανατολική Μεσόγειος περιοχή-πρότυπο συνεργασίας και ανάπτυξης.
Αρχής γενομένης με την κήρυξη αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) το 2004 (με εξωτερικό όριο την μέση γραμμή μεταξύ των ακτών της Κύπρου και των γειτονικών χωρών) και την υπογραφή συμφωνιών οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο (2003), τον Λίβανο (2007) και το Ισραήλ (2010), έχει διαμορφωθεί ένα πρωτοπόρο για την περιοχή της Αν. Μεσογείου θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται η ενεργειακή πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας, παρέχοντας την απαραίτητη νομική σταθερότητα προς δυνητικούς επενδυτές, κάτι που επιβεβαιώνεται και από την δραστηριοποίηση εταιρειών-κολοσσών στην κυπριακή ΑΟΖ.
Με γνώμονα πάντοτε το Διεθνές Δίκαιο, η Κυπριακή Δημοκρατία διασφαλίζει τα όρια και το εύρος της ενάσκησης της κυριαρχίας της και των κυριαρχικών δικαιωμάτων και δικαιοδοσιών της εντός των θαλάσσιων ζωνών της (χωρική θάλασσα, συνορεύουσα ζώνη, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα). Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο Εξωτερικών προωθεί ή υποστηρίζει δράσεις που έχουν στόχο την εμβάθυνση της συνεργασίας με άλλα κράτη, και ιδιαίτερα τα κράτη της Αν. Μεσογείου, στους τομείς της ενέργειας (ανάπτυξη κοινών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, αγωγοί μεταφοράς υδρογονανθράκων, υποθαλάσσια καλώδια, κ.ά.) και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, της αλιείας και των ενάλιων αρχαιοτήτων, μέσω της σύναψης διακρατικών συμφωνιών ή μέσω άλλων διμερών ή τριμερών συνεργασιών, ενώ πρωτοστατεί και συμμετέχει σε όλες τις σχετικές περιφερειακές πρωτοβουλίες.
Παράλληλα, ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ενεργό ρόλο στις σχετικές με την ενέργεια διεργασίες της Ένωσης, ενώ με την περιφερειακή της δράση, προβάλλει τις ευρωπαϊκές αρχές, αξίες και πολιτικές, στις σχέσεις της με τις τρίτες χώρες της περιοχής. Σημαντικός άξονας, εξάλλου, της Ενεργειακής Διπλωματίας και της Θαλάσσιας Πολιτικής του Υπουργείου Εξωτερικών αποτελεί η ανάπτυξη συνεργασιών που να αναδεικνύουν και να συμβάλλουν στην πλήρη αξιοποίηση των ενεργειακών προοπτικών της Αν. Μεσογείου, ως εναλλακτικής πηγής ενέργειας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και η ανάδειξη σε διεθνή και ευρωπαϊκά fora του ρόλου που η Κύπρος διαδραματίζει στον τομέα του δικαίου της θάλασσας και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Η συνέχιση της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής ατζέντας απαιτούν μία σφαιρική και συνεκτική προσέγγιση. Έτσι και η Κύπρος οφείλει να έχει μία δυνατή φωνή μέσα από μια ολοκληρωμένη Ευρωπαϊκή στρατηγική. Αυτό διαφυλάσσει την αξιοπιστία της Κυπριακής Δημοκρατίας και ενισχύει την προσπάθεια να αξιοποιήσουμε καλύτερα τα οφέλη από τη συμμετοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τον Κύπριο πολίτη και την ευημερία του.
Με στόχο να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή αξιοποίηση της συμμετοχής της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και με βάση τη συσσωρευμένη εμπειρία από την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας το 2004, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε το 2019 τη σύσταση Γενικής Γραμματείας Ευρωπαϊκών Υποθέσεων και τη θεσμοθέτηση Υπουργικής Επιτροπής για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις. Απώτερος στόχος είναι να υπάρξουν απτά οφέλη για τον/την Κύπριο/α πολίτη μέσω της συνεκτικής προώθησης των πολιτικών και των θέσεων των καθ’ ύλην αρμόδιων Υπουργείων και Υπηρεσιών της Κύπρου στα επιμέρους θέματα με τρόπο που να συμβάλουν και να επηρεάζουν αποφασιστικά τις αποφάσεις που λαμβάνονται σε επίπεδο Βρυξελλών.
Προτεραιότητα δόθηκε στην εκπόνηση ολοκληρωμένης Εθνικής Στρατηγικής για Ευρωπαϊκά Θέματα. Η Εθνική Στρατηγική για θέματα Ευρωπαϊκής Ένωσης συνιστά ένα έγγραφο πολιτικής με στόχο την καταγραφή των κύριων μεσοπρόθεσμων επιδιώξεων της Κυπριακής Δημοκρατίας στους βασικούς τομείς πολιτικής της ΕΕ. Σκοπεύει όπως διασφαλίσει τη συνοχή και συνάφεια των θέσεων της Κύπρου, ούτως ώστε η ΚΔ να είναι σε θέση να προωθήσει και να υπερασπιστεί σε Ευρωπαϊκό επίπεδο εθνικές θέσεις, πολιτικές και συμφέροντα που προκύπτουν από τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση με συνεκτικό και αποτελεσματικό τρόπο. Οι μεσοπρόθεσμοι στόχοι θα αναθεωρούνται στο πλαίσιο της Υπουργικής Επιτροπής, όποτε καταστεί ανάγκη, ενώ θα προωθηθεί η θεσμοθέτηση διαδικασίας παρακολούθησης της εφαρμογής της Στρατηγικής με συμμετοχή όλων των αρμοδίων Υπουργείων/Υφυπουργείων/Υπηρεσιών.
Η Γενική Γραμματεία εδρεύει στο Υπουργείο Εξωτερικών και στελεχώνεται με διπλωμάτες και λειτουργούς από διάφορα κυβερνητικά τμήματα, καθώς και από τα Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Κύριες αρμοδιότητες της είναι, μεταξύ άλλων, η παρακολούθηση εφαρμογής μιας ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής για Ευρωπαϊκά θέματα, η συνεχής επικαιροποίηση της στρατηγικής, καθώς και ο συντονισμός για τη διαμόρφωση των θέσεων της Κύπρου στην ΕΕ, σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία/υφυπουργεία/υπηρεσίες (Κλιμάκια Ευρωπαϊκών Θεμάτων) και τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Δημοκρατίας στην ΕΕ. Παρέχει επίσης πληροφόρηση και υποστήριξη για ευρωπαϊκά θέματα στον/στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κυρίως για την προετοιμασία της συμμετοχής του/της στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια και σε Άτυπες Συνόδους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπως επίσης και στον/ην Υπουργό Εξωτερικών για τη συμμετοχή του/της στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων.
Επιπλέον, η Γενική Γραμματεία είναι επιφορτισμένη με τον συντονισμό για την ορθή εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου και τη μεταφορά οδηγιών στο εθνικό σύστημα, ως επίσης για τις σχέσεις με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και την προώθηση της επαρκούς στελέχωσης των οργάνων αυτών με Κύπριους, ενώ παρέχει γραμματειακή και άλλη υποστήριξη στην Υπουργική Επιτροπή για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις. Η Υπουργική Επιτροπή, η οποία συστάθηκε παράλληλα στη βάση της ίδιας απόφασης με επικεφαλής τον Υπουργό Εξωτερικών, συνέρχεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και εξετάζει θέματα στρατηγικής και σημαντικά ευρωπαϊκά θέματα οριζόντιας πολιτικής, με κύρια επιδίωξη τον συγκερασμό απόψεων και την πολιτική κατεύθυνση, ούτως ώστε να διαμορφώνονται ενιαίες εθνικές θέσεις πάνω σε διατομεακά ζητήματα.
Με γνώμονα τις σημερινές προκλήσεις, το Υπουργείο Εξωτερικών σε συνεργασία με άλλους φορείς συντονίζει ως προς την αποτελεσματικότερη προώθηση των θέσεων Κύπρου σε σημαντικά ευρωπαϊκά ζητήματα. Παρακολουθούνται στενά σημαντικά θέματα που απασχολούν την ΕΕ, όπως η Κλιματική Αλλαγή/Πράσινη Συμφωνία, η αναπτυξιακή πολιτική, το μεταναστευτικό συντονισμός για αντιμετώπιση του κορονοϊού, θέματα που αφορούν τη διάχυση των Ευρωπαϊκών αξιών συμπεριλαμβανομένης και της αρχής του κράτους δικαίου, της ισότητας των φύλων κ.ά. Τα εν λόγω ζητήματα τυγχάνουν χειρισμού τόσο ως προς την εξωτερική τους πτυχή, όσο και οριζοντίως, δεδομένης της αυξανομένης βαρύτητάς τους στην εν γένει πολιτική της ΕΕ και της διάδρασής τους με παραδοσιακά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Ταυτόχρονα, η Κύπρος λαμβάνει ενεργά μέρος στη συζήτηση για τη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης. Παράλληλα, το Υπουργείο Εξωτερικών επενδύει στην εμβάθυνση και ενίσχυση του αυτόνομου χαρακτήρα της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ, αλλά και μιας πιο ουσιαστικής και ενεργής Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας.
Στο πλαίσιο της εν εξελίξει μεταρρύθμισης του Υπουργείου Εξωτερικών, έχει συσταθεί ειδική Μονάδα για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην εξωτερική πολιτική, με την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών να αποτελεί πλέον θεμελιώδη στόχο της εξωτερικής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η διασφάλιση ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια μπορούν να απολαμβάνουν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα τους αποτελεί στόχο-κλειδί στην εξωτερική πολιτική της Κύπρου.
Σκοπός του Υπουργείου Εξωτερικών είναι να καταστεί ενεργός παράγοντας στην στρατηγική προσπάθεια για προώθηση των δικαιωμάτων και των κοριτσιών σε διεθνές, ευρωπαϊκό και περιφερειακό επίπεδο.
Προς την επίτευξη του σκοπού, το Υπουργείο έχει προχωρήσει στη κατάρτιση Πλαισίου Δράσης για την Ενσωμάτωση της Διάστασης του Φύλου στην Εξωτερική Πολιτική. Το Πλαίσιο Δράσης αποτελείται από πέντε στόχους, μέσω των οποίων υλοποιούνται στοχοθετημένες δράσεις και πρωτοβουλίες σε περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο με στόχο την ενίσχυση της προσπάθειας για εξάλειψη των ανισοτήτων και προς την επίσπευση της προόδου προς την έμφυλη ισότητα.
Οι στόχοι αυτοί συνοψίζονται στα εξής:
Ενίσχυση διμερών και πολυμερών σχέσεων, με στόχο τη συμβολή στην προώθηση της ισότητας των φύλων.
Η προστασία και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελούν βασική αρχή του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Εξ ου και η προώθηση και η διασφάλιση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τοποθετούνται στο επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Σε αυτό το πλαίσιο το Υπουργείο Εξωτερικών έχει επικυρώσει τις βασικότερες διεθνείς Συμβάσεις προστασίας όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προωθεί την προσχώρηση σε νέες διεθνείς Συμβάσεις και την εφαρμογή, σε διαβούλευση και συνεργασία με τις αρμόδιες Αρχές του Κράτους, των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει η Κυπριακή Δημοκρατία. Επιπλέον, το Υπουργείο Εξωτερικών αναλαμβάνει συντονιστικό ρόλο στην προετοιμασία της ακροαματικής διαδικασίας της Κύπρου ενώπιον του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ στη Γενεύη στο πλαίσιο της Οικουμενικής Περιοδικής Ανασκόπησης (UPR) για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας, η οποία λαμβάνει χώρα κάθε τέσσερα χρόνια.
Στο πλαίσιο της πολυμερούς διπλωματίας και ως δραστήριο μέλος του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, Κύπρος, συμμετέχει ενεργά στις εργασίες της Τρίτης Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, καθώς και στις Συνόδους του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ΟΗΕ που συνέρχεται στη Γενεύη τρεις φορές το χρόνο. Κύπρος τηρεί εποικοδομητική στάση κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων μεταξύ των κρατών μελών Ε.Ε. με στόχο την επίτευξη κοινής θέσης Ε.Ε. όσον αφορά στα διάφορα Ψηφίσματα, αλλά και ως προς τη διαμόρφωση Κοινών Δηλώσεων Ε.Ε.
Στο πλαίσιο της Ε.Ε., Κυπριακή Δημοκρατία υποστηρίζει την προώθηση, ενσωμάτωση και ένταξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις πολιτικές και δράσεις της Ένωσης.
Με γνώμονα την ανάγκη ανταπόκρισης σε νέες παγκόσμιες προκλήσεις, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει θέσει ως προτεραιότητα την ανάληψη πρωτοβουλιών σε αριθμό ζητημάτων, περιλαμβανομένων της ισότητας των φύλων, της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, της απόλαυσης των πολιτιστικών δικαιωμάτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς, της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας των πλέον ευάλωτων (π.χ. ατόμων με ειδικές ανάγκες, ΛΟΑΤΙ, κ.ά.). Συνεισφέρει, επίσης, οικονομικά στην προώθηση των στόχων αυτών μέσω εθελοντικών συνεισφορών.
Η πολυμερής διπλωματία αποτελεί πολύτιμο εργαλείο της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά την ενάσκηση της εξωτερικής της πολιτικής. Οι σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε καταδεικνύουν την αναγκαιότητα για ενισχυμένη πολυμερή συνεργασία σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Ως εκ τούτου, η Κυπριακή Δημοκρατία επιδιώκει τη διατήρηση ενεργού παρουσίας της σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς και άλλα πολυμερή φόρα. Πληροφορίες για τη συμμετοχή της Κύπρου σε μερικούς από τους βασικότερους διεθνείς οργανισμούς παρατίθενται στη συνέχεια:
Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών
Η Κυπριακή Δημοκρατία, μέλος του ΟΗΕ από το Σεπτέμβριο 1960, παραμένει προσηλωμένη στις αρχές και αξίες του Οργανισμού, υποστηρίζει την αποστολή του ως θεματοφύλακα της διεθνούς έννομης τάξης και συμμετέχει ενεργά στις εργασίες του. Έχει υποβάλει υποψηφιότητα για την Προεδρία της Γενικής Συνέλευσης για το 2026-2027, καθώς και για θέση μη μονίμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας για την περίοδο 2035-2036.
Οι βασικοί άξονες της ενεργού παρουσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας στον Οργανισμό συνοψίζονται στον πλήρη σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην αυστηρή τήρηση των κανόνων του διεθνούς δικαίου και στην ειρηνική επίλυση διαφορών. Εξάλλου, η Κυπριακή Δημοκρατία υποστηρίζει τη μεταρρυθμιστική προσπάθεια του ΓΓ ΟΗΕ, η οποία έχει ως στόχο την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του Οργανισμού, ιδιαίτερα ως προς την άσκηση προληπτικής διπλωματίας.
Συμβούλιο της Ευρώπης
H Kυπριακή Δημοκρατία, μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης από το Μάιο 1961, είναι συμβαλλόμενο μέρος σε πολυάριθμες συμβάσεις του Οργανισμού και ιδιαίτερα δραστήρια στους κόλπους αυτού. Ακρογωνιαίο λίθο του οικοδομήματος συνιστά η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), βάσει της οποίας συστάθηκε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) με έδρα το Στρασβούργο. Το ΕΔΑΔ αποτελεί τον πρώτο διεθνή δικαιοδοτικό μηχανισμό προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από τον οποίο εκδικάζονται διακρατικές, αλλά και ατομικές προσφυγές.
Ο ρόλος του ΕΔΑΔ είναι κομβικής σημασίας για την άμυνα της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι των αποτελεσμάτων της τουρκικής εισβολής και κατοχής, αφού με πολυάριθμες αποφάσεις του δικαστηρίου αυτού επί διακρατικών και ατομικών προσφυγών κατά της Τουρκίας, επιβεβαιώνεται η συνεχιζόμενη παραβίαση, από την τελευταία, της ΕΣΔΑ σε σχέση με τα δικαιώματα των εκτοπισμένων, των αγνοουμένων, των εγκλωβισμένων κ.α., καθώς και η νομική ευθύνη που φέρει η Τουρκία για τις παραβιάσεις αυτές.
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει προεδρεύσει μέχρι σήμερα πέντε φορές της Επιτροπής Υπουργών, του οργάνου του ΣτΕ που είναι επιφορτισμένο με τον έλεγχο της εφαρμογής των αποφάσεων του Δικαστηρίου του Στρασβούργου. Τελευταία κυπριακή Προεδρία της Επιτροπής Υπουργών υπήρξε αυτή του 2016-2017, κατά την οποία συμφωνήθηκε και τέθηκε προς υπογραφή η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τις για τις Παραβάσεις που αφορούν Πολιτιστικά Αγαθά (Σύμβαση της Λευκωσίας).
Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη
Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι ιδρυτικό μέλος του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), ο οποίος αποτελεί μετεξέλιξη της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ), που δημιουργήθηκε με την υιοθέτηση της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι (1975). Η δράση του ΟΑΣΕ διέπεται από την αρχή της συνολικής Ευρασιατικής ασφάλειας και κινείται σε τρεις άξονες, οι οποίοι άπτονται των πολιτικών και στρατιωτικών, των ανθρώπινων, καθώς και των οικονομικών και περιβαλλοντικών πτυχών της ασφάλειας. Ως μεσογειακό κράτος, η Κυπριακή Δημοκρατία αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην ενδυνάμωση της συνεργασίας του Οργανισμού με τους Μεσογειακούς Εταίρους Συνεργασίας.
Διεθνή Δικαστήρια
H Kυπριακή Δημοκρατία στηρίζει το έργο του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και είναι ιδιαίτερα δραστήρια στο πλαίσιο της Διάσκεψης Κρατών Μελών του Καταστατικού της Ρώμης (1998). Μεταξύ άλλων, η Κυπριακή Δημοκρατία διετέλεσε σημείο επαφής για την προώθηση της Οικουμενικότητας και της Πλήρους Εφαρμογής του Καταστατικού της Ρώμης την περίοδο 2013-2016, ενώ στηρίζει με εθελοντικές συνεισφορές το Καταπιστευματικό Ταμείο του Δικαστηρίου για τα Θύματα. Ο ρόλος του δικαστηρίου αυτού είναι καθοριστικός για την καταπολέμηση της ατιμωρησίας των υπευθύνων για διεθνή εγκλήματα όπως η γενοκτονία, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και τα εγκλήματα πολέμου.
Ιδιαίτερης σπουδαιότητας είναι ο ρόλος του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, του βασικού δικαιοδοτικού οργάνου του ΟΗΕ, για την ειρηνική επίλυση διαφορών μεταξύ κρατών. H Κυπριακή Δημοκρατία συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 74 κράτη που έχουν αναγνωρίσει την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου. Η Κύπρος είναι, επίσης, κράτος μέλος του Μονίμου Δικαστηρίου Διαιτησίας και μετέχει στις εργασίες του Διοικητικού Συμβουλίου του Δικαστηρίου.
Διεθνής Οργανισμός Γαλλοφωνίας
Από το 2006 η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί Συνδεδεμένο Μέλος του Διεθνούς Οργανισμού Γαλλοφωνίας και έκτοτε συμμετέχει ενεργά στους βασικούς πολιτικούς θεσμούς του ΔΟΓ για την προώθηση της γαλλικής γλώσσας και των κοινών αξιών της αλληλεγγύης, της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας, της ειρήνης και ασφάλειας, της βιώσιμης ανάπτυξης, της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και της πολιτιστικής και γλωσσικής διαφορετικότητας.
Η Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας αποτελεί σημαντική πτυχή της εξωτερικής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο πλαίσιο αυτής της πτυχής, το Υπουργείο Εξωτερικών, λειτουργεί ως κέντρο συνδιαμόρφωσης και συντονισμού. Ο ρόλος του Υπουργείου Εξωτερικών είναι, οριζόντιος και πολύ-επίπεδος, αφού εκτός της συνεργασίας του, με διακρατικούς φορείς, συνεργάζεται στενά και με κρατικούς φορείς σε ζητήματα άμυνας και ασφάλειας, κυρίως με το Υπουργείο Άμυνας και το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης.
Μέσα από τη συμμετοχή της σε διεθνείς οργανισμούς που συμβάλλουν στην επίτευξη της παγκόσμιας ασφάλειας, η Κυπριακή Δημοκρατία, υποστηρίζει και συμμετέχει σε διεθνείς πρωτοβουλίες και καθεστώτα για την καταπολέμηση της βίας, της παράνομης εμπορίας όπλων, της τρομοκρατίας και της ανάπτυξης όπλων μαζικής καταστροφής. Επίσης εφαρμόζει όλες τις ενδεικνυόμενες πρακτικές και συστάσεις που προβλέπονται από διεθνείς συμβάσεις, ενάντια στην παράνομη μεταφορά υλικών και τεχνολογίας διπλής χρήσης, παρά το γεγονός, ότι συχνά η Τουρκία μετερχόμενη καταχρηστικά, το δικαίωμα της αρνησικυρίας (βέτο), εμποδίζει τη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε πολλές συναφείς διεθνείς πρωτοβουλίες και καθεστώτα.
Επιπρόσθετα, η Κυπριακή Δημοκρατία συνεισφέρει πολλαπλώς, σε ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ, μέσω παροχής ανθρωπίνου δυναμικού αλλά και μέσω παροχής διευκολύνσεων σε αποστολές που επιχειρούν/ δραστηριοποιούνται στην Κύπρο όπως για παράδειγμα η UNIFIL (United Nations Interim Force in Lebanon).
Η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) της ΕΕ, αξιολογείται ως μείζονος σημασίας για την προάσπιση των συμφερόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ως εκ τούτου, η Κυπριακή Δημοκρατία στηρίζει και συμμετέχει ενεργά στις προσπάθειες ουσιαστικής εμβάθυνσης της ΚΠΑΑ, θεωρώντας πολύ σημαντική την ανάπτυξη πραγματικών δυνατοτήτων της Ένωσης, όπως για παράδειγμα μέσω της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας για την Ασφάλεια και την Άμυνα (PESCO) και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (EDF), ενώ παράλληλα υποστηρίζει και το φιλόδοξο στόχο της επίτευξης στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ.
Η Κυπριακή Δημοκρατία συνεισφέρει επίσης στις στρατιωτικές και μη στρατιωτικές αποστολές της ΕΕ και λαμβάνει μέρος στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων των οργάνων της ΕΕ, τα οποία σχετίζονται με την Ασφάλεια και την Άμυνα.
Σε διμερές επίπεδο, η Κυπριακή Δημοκρατία συνεργάζεται στενά με όλα τα ομονοούντα κράτη της περιοχής, προς ενίσχυση της αρχιτεκτονικής ασφάλειας της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, συνεισφέροντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην εδραίωση της ειρήνης και της σταθερότητας. Στενή συνεργασία στον τομέα της άμυνας και ασφάλειας διατηρεί επίσης και με άλλα ομονοούντα κράτη πέραν της γειτονίας της.
Το Υπουργείο Εξωτερικών συνεργάζεται στενά με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες και άλλους φορείς για την τήρηση των διεθνών και Ευρωπαϊκών δεσμεύσεων που η Κυπριακή Δημοκρατία έχει αναλάβει στο πεδίο της βιώσιμης ανάπτυξης.
Διεθνείς δεσμεύσεις
Η υλοποίηση της Συμφωνίας των Παρισίων του 2015 για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, καθώς και της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, η οποία υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το Σεπτέμβριο 2015, αποτελούν προτεραιότητες για την Κυπριακή Δημοκρατία. Η Ατζέντα 2030 περιλαμβάνει 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) και 169 συνδεδεμένους υπο-στόχους, δίνοντας μία νέα διάσταση στις προσπάθειες για εμπέδωση της βιώσιμης ανάπτυξης διεθνώς.
Ευρωπαϊκό επίπεδο
Η δράση της ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη καθοδηγείται από το Έγγραφο Προβληματισμού Προς μία Βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030. Η Κυπριακή Δημοκρατία και τα λοιπά κράτη μέλη ΕΕ έχουν δεσμευτεί μεταξύ άλλων σε μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 40%, καθώς και σε αύξηση του μεριδίου Ανανεώσεων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και σε βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας μέχρι το 2030, κατ’ εφαρμογή του Πλαισίου πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030. Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο της Ενεργειακής Ένωσης υιοθετούνται πολιτικές που οδηγούν στη σταδιακή απεξάρτηση της οικονομίας από τον άνθρακα.
Κρατικές δράσεις
Το 2019 αποφασίστηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο η κατάρτιση, σε συνεργασία με τους αρμόδιους κρατικούς φορείς, Σχεδίων Στήριξης για δράσεις συνολικού προϋπολογισμού ύψους 22 εκ. ευρώ για την περίοδο 2020-2022, οι οποίες θα συμβάλλουν στη μείωση της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου.
Η εμβάθυνση και επέκταση των σχέσεων της Κύπρου με τις χώρες της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου αποτελούν ένα από τους κύριους άξονες της εξωτερικής μας πολιτικής.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι μηχανισμοί τριμερούς συνεργασίας που θεσμοθετήθηκαν από κοινού με την Ελλάδα το 2014, βρίσκονται στο επίκεντρο των πρωτοβουλιών της Κυπριακής Δημοκρατίας που αφορούν την άμεση και ευρύτερη περιοχή και συνιστούν επιτυχημένο πρότυπο περιφερειακής συνεργασίας.
Απώτερος στόχος είναι η συμβολή στις προσπάθειες αντιμετώπισης των προκλήσεων της περιοχής μας και η προώθηση ενός μέλλοντος ειρήνης, σταθερότητας και ευημερίας.
Μέχρι στιγμής έχουν θεσμοθετηθεί τριμερείς συνεργασίες με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και την Ιορδανία σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων. Ταυτόχρονα, με την Παλαιστίνη και το Λίβανο έχουν πραγματοποιηθεί συναντήσεις σε επίπεδο ΥΠΕΞ, με στόχο τη συζήτηση και τον καθορισμό θεματικών κοινού ενδιαφέροντος.
Οι τριμερείς συνεργασίες αφορούν ένα ευρύ φάσμα τομέων, μεταξύ άλλων την Ενέργεια, τον Τουρισμό, τη Διασπορά, το Περιβάλλον, την Καινοτομία και Έρευνα, τις Επενδύσεις, τις Μικρομεσαίες και Νεοφυείς Επιχειρήσεις, την Εκπαίδευση, την προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, κ.α. Σημαντική επίσης είναι η εμπλοκή φορέων όπως τα πανεπιστήμια αλλά και ο ιδιωτικός τομέας. Πρόκειται για μία συνεχώς εξελισσόμενη και ευέλικτη διαδικασία, η οποία είναι ανοιχτή προς όλους και εξερευνά νέες ευκαιρίες, καθώς και δυνατότητες επέκτασης και εμβάθυνσης.
Για ενίσχυση της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ των εταίρων που συμμετέχουν στις Τριμερείς Συνεργασίες, με στόχο την προώθηση απτών αποτελεσμάτων, βρίσκονται υπό εξέλιξη διεργασίες για σύσταση Μόνιμης Γραμματείας του Μηχανισμού Τριμερών Συνεργασιών, με έδρα την Κύπρο.
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει επίσης προχωρήσει στη σύσταση Εθνικού Συντονιστικού Μηχανισμού για τον καλύτερο συντονισμό όλων των εμπλεκομένων φορέων στη διαδικασία προώθησης προτάσεων και υλοποίησης των σχετικών αποφάσεων.
Η οικονομική διπλωματία αναφέρεται στις προσπάθειες που καταβάλλει η Κυβέρνηση για να ενισχύσει την οικονομική θέση της Κύπρου στον κόσμο και να συμβάλει στη δημιουργία ανάπτυξης και θέσεων εργασίας. Υπό τις τρέχουσες προκλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, όπου οι τάσεις προστατευτισμού και ο οικονομικός εθνικισμός αυξάνονται και το παγκόσμιο εμπόριο και οι ανοικτές αγορές αμφισβητούνται, έχει γίνει πιο δύσκολο για τις επιχειρήσεις να εμπορεύονται και να επενδύουν στο εξωτερικό, επηρεάζοντας συνεπακόλουθα την ανάπτυξη και την ευημερία.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Υπουργείο Εξωτερικών έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο στον καθορισμό μιας Στρατηγικής Οικονομικής Διπλωματίας για την Κύπρο για την περίοδο 2021-2023, σε στενή συνεργασία με φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών, έχοντας ως στόχο την αποτελεσματική αξιοποίηση του διπλωματικού της δικτύου προς ενίσχυση της θέσης της Κύπρου στην παγκόσμια αγορά. Η Στρατηγική καθορίζει σαφείς στόχους που θα επιδιωχθούν μέσω ενός ευρέος φάσματος οικονομικών εργαλείων σε διμερές, περιφερειακό και πολυμερές επίπεδο.
Παράλληλα, το Υπουργείο Εξωτερικών προωθεί το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο και συντονιστικό μηχανισμό, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή της Στρατηγικής μέσω μιας συμμετοχικής, συναινετικής, διαφανούς και υπεύθυνης προσέγγισης.
Η Στρατηγική Οικονομικής Διπλωματίας, που εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 8 Οκτωβρίου 2021, βρίσκεται στον πιο κάτω σύνδεσμο:
Πλήρες κείμενο Στρατηγικής Οικονομικής Διπλωματίας
Οι κυρώσεις ή περιοριστικά μέτρα, αποτελούν διπλωματικό μέσο, το οποίο λειτουργεί ως μοχλός πίεσης με στόχο να μεταβάλει ή/και να περιορίσει δραστηριότητες ή πολιτικές, όπως παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτικών που δεν σέβονται το κράτος δικαίου και τις δημοκρατικές αρχές. Πρόκειται για προληπτικό και μη τιμωρητικό εργαλείο της εξωτερικής πολιτικής με στόχο την έγκαιρη αντιμετώπιση των αρνητικών πολιτικών αλλαγών και εξελίξεων, καθώς και την αποστολή ηχηρών πολιτικών μηνυμάτων. Μέτρα όπως το εμπάργκο οπλισμού και άλλων εμπορικών συναλλαγών, (απαγορεύσεις σε εισαγωγές/εξαγωγές), οι χρηματοδοτικοί και χρηματοοικονομικοί περιορισμοί, η δέσμευση κεφαλαίων και χρηματοοικονομικών πόρων, καθώς και η επιβολή ταξιδιωτικών περιορισμών είναι ορισμένα μέσα για την επίτευξη των ανωτέρω, αναλόγως της περίπτωσης.
Κατά κανόνα, στρέφονται κατά κυβερνήσεων τρίτων χωρών ή μη κρατικών οντοτήτων και ατόμων, εστιάζοντας όσο το δυνατόν περισσότερο σε αυτούς που ευθύνονται για απαράδεκτες πολιτικές και δράσεις, έτσι ώστε να ελαχιστοποιούνται οι αρνητικές επιπτώσεις στον τοπικό πληθυσμό, καθώς και στις νόμιμες δραστηριότητες στην ή/και με την εκάστοτε στοχευμένη χώρα.
Τόσο η θέσπιση, όσο και η εφαρμογή των κυρώσεων γίνονται πάντα με γνώμονα το Διεθνές Δίκαιο και τον σεβασμό προς τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις θεμελιώδεις ελευθερίες και ιδίως τις νόμιμες διαδικασίες και το δικαίωμα άσκησης αποτελεσματικής προσφυγής. Συνεπώς, τα επιβαλλόμενα μέτρα είναι, όσο το δυνατόν, ανάλογα με τον επιδιωκόμενο στόχο τους.
Η Κυπριακή Δημοκρατία, ως μέλος του Ο.Η.Ε και κράτος μέλος της ΕΕ, έχει την υποχρέωση να εφαρμόζει:
— Τις κυρώσεις που υιοθετούνται με έκδοση σχετικής Απόφασης/Ψηφίσματος από το ΣΑ/ ΟΗΕ δυνάμει του άρθρου 41 του Κεφαλαίου VII του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, οι οποίες έχουν απευθείας και άμεση εφαρμογή στην Κυπριακή Δημοκρατία σύμφωνα με τον περί εφαρμογής των κυρώσεων ΣΑ/ΟΗΕ και περιοριστικών μέτρων ΕΕ Νόμο 58 (Ι)/2016. Επιπρόσθετα, η ΕΕ και κατ’ επέκταση η Κυπριακή Δημοκρατία, εφαρμόζει τις κυρώσεις του ΣΑ/ΟΗΕ με ενσωμάτωσή τους στο Ενωσιακό Δίκαιο μέσω της υιοθέτησης σχετικών Αποφάσεων και Κανονισμών στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (εφεξής ΚΕ.Π.Π.Α),.
— Τα περιοριστικά μέτρα που υιοθετεί το Συμβούλιο της ΕΕ, μέσω έκδοσης σχετικών Αποφάσεων (δυνάμει του άρθρου 29 της Συνθήκης για την ΕΕ) και Κανονισμών (δυνάμει του άρθρου 215 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ), στο πλαίσιο της ΚΕ.Π.Π.Α, τα οποία υπερισχύουν της οποιασδήποτε εσωτερικής νομοθεσίας. Αποτελούν δεσμευτικές νομικές πράξεις στην ολότητά τους για τα κράτη μέλη της ΕΕ και τους πολίτες της, με απευθείας και άμεση εφαρμογή στην εσωτερική έννομη τάξη των κρατών μελών της ΕΕ.
— Οποιοδήποτε άλλο Eυρωπαϊκό νομοθέτημα ή νομικά δεσμευτική διεθνή πράξη σχετικά με κυρώσεις.
Το Υπουργείο Εξωτερικών συμμετέχει στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για επιβολή περιοριστικών μέτρων σε επίπεδο ΕΕ, όχι όμως για κυρώσεις στο πλαίσιο του ΣΑ ΟΗΕ. Κατά τη διαδικασία υιοθέτησης περιοριστικών μέτρων της ΕΕ ζητά, όπου αυτό είναι εφικτό, τις απόψεις και εισηγήσεις των αρμοδίων υπηρεσιών και αρχών της Δημοκρατίας προκειμένου να διαμορφωθεί εθνική θέση.
Επιπρόσθετα:
Το Υπουργείο Εξωτερικών δεν είναι καθ’ ύλην αρμόδιο να δίνει εγκρίσεις, άδειες ή/και επίσημες απόψεις και συμβουλές για θέματα εφαρμογής κυρώσεων, ούτε να ερμηνεύει τις σχετικές πρόνοιες των Ψηφισμάτων/Αποφάσεων του ΣΑ/ΟΗΕ και των Αποφάσεων και Κανονισμών της Ε.Ε. Σύμφωνα με τον περί εφαρμογής των κυρώσεων ΣΑ/ΟΗΕ και περιοριστικών μέτρων ΕΕ Νόμο 58(Ι)/2016, ως αρμόδιες αρχές καθορίζονται το κάθε Υπουργείο ή Τμήμα αυτού, η κάθε Ανεξάρτητη Υπηρεσία, καθώς και οι Εποπτικές Αρχές, σύμφωνα με το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, τους νόμους, τις κανονιστικές διοικητικές πράξεις και τις αποφάσεις της εκτελεστικής εξουσίας.
Τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ και οι κυρώσεις του ΣΑ ΟΗΕ, τις οποίες η ΕΕ ενσωματώνει στη Ευρωπαϊκή έννομη τάξη μέσω Αποφάσεων και Κανονισμών, αποτελούν στην ολότητά τους μέρος του Ευρωπαϊκού Δικαίου και η δεσμευτική και άμεση εφαρμογή τους στην εσωτερική έννομη τάξη των Κ-Μ ΕΕ καλύπτει:
Δυνάμει του σχετικού Νόμου, αποτελεί υποχρέωση και ευθύνη όλων των αρμόδιων Υπηρεσιών και Αρχών της Δημοκρατίας, καθώς και των ενδιαφερομένων επιχειρήσεων και ιδιωτών να ενημερώνονται και να εφαρμόζουν άμεσα τα Ψηφίσματα/Αποφάσεις του ΣΑ ΟΗΕ που αφορούν στις κυρώσεις και τις Αποφάσεις και Κανονισμούς του Συμβουλίου της Ε.Ε. που αφορούν στα περιοριστικά μέτρα.
Όσοι προτίθενται να δραστηριοποιηθούν σε χώρα που υπόκειται σε περιοριστικά μέτρα, συνιστάται όπως επικοινωνήσουν με τις σχετικές με την δραστηριότητά τους αρμόδιες Υπηρεσίες και Αρχές για περισσότερη πληροφόρηση ή/και αποταθούν στους Νομικούς τους Συμβούλους για νομική συμβουλή.
Για έγκαιρη, έγκυρη και άμεση ενημέρωση σε σχέση με τα ισχύοντα μέτρα της ΕΕ και τις κυρώσεις του ΣΑ ΟΗΕ, μπορείτε να συμβουλεύεστε τους πιο κάτω ιστότοπους:
[Για περιοριστικά μέτρα ΕΕ]
Χάρτης Κυρώσεων ΕΕ
Ενοποιημένος Κατάλογος
Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Συμβούλιο της ΕΕ
[Για κυρώσεις ΣΑ ΟΗΕ]
Γενικές πληροφορίες
Ενοποιημένος κατάλογος κυρώσεων ΣΑ/ΟΗΕ