Εισαγωγική τοποθέτηση Υπουργού Εξωτερικών κ. Νίκου Χριστοδουλίδη στο Συνέδριο με θέμα «Το Μέλλον της Ευρωπαϊκής Άμυνας και Ασφάλειας» που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης
Λευκωσία, 26 Νοεμβρίου 2021
Εκλεκτοί Προσκεκλημένοι,
Κυρίες και Κύριοι,
Αγαπητοί φίλοι
Είναι με ιδιαίτερη χαρά που συμμετέχω σήμερα στις εργασίες του Συνεδρίου με θέμα «Το μέλλον της Ευρωπαϊκής Άμυνας και Ασφάλειας».
Ήμουν πάντα της άποψης ότι ο συνεχής και δομημένος διάλογος με τους νέους και την Κοινωνία των Πολιτών αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διαμόρφωση μιας συγκροτημένης και περιεκτικής προσέγγισης της ΕΕ σε όλα τα πεδία πολιτικής.
Μιας προσέγγισης που να διέπεται από διαφάνεια, ρεαλισμό, αλλά και υψηλό επίπεδο πολιτικής φιλοδοξίας, με ξεκάθαρο στρατηγικό προσανατολισμό.
Είναι ευρέως αποδεκτό ότι στους τομείς Ασφάλειας και Άμυνας μπορεί κανείς να εντοπίσει πολλές από τις πολυεπίπεδες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ένωση σε περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
Προκλήσεις που επηρεάζουν τη διακυβερνητική λειτουργία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και δημιουργούν παράλληλα την ανάγκη ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ των κρατών.
Θέλω λοιπόν να συγχαρώ τους διοργανωτές του Συνεδρίου για την εξαιρετική αυτή θεματική πρωτοβουλία, η οποία προσφέρει την ευκαιρία ενός αμφίδρομου και διαδραστικού διαλόγου για τις επιμέρους πτυχές και το μέλλον της Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ.
Φίλες και Φίλοι,
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η ΕΕ έχει διευρύνει σημαντικά τα εργαλεία και το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των πυλώνων Ασφάλειας και Άμυνας.
Η παρουσίαση της Παγκόσμιας Στρατηγικής της ΕΕ το 2016 από την τέως ΥΕ/ΑΕ Federica Mogherini, σηματοδότησε την έναρξη μιας σειράς πρωτοβουλιών, που είχαν σαν στόχο, ανάμεσα σε άλλα, την ενδυνάμωση του ρόλου της Ένωσης στη διεθνή σκηνή ως αξιόπιστος και αποτελεσματικός παράγων ασφάλειας.
Πρωτοβουλίες που έδιναν έμφαση στην προώθηση της αμυντικής συνεργασίας εντός της ΕΕ μέσω προγραμμάτων ανάπτυξης δυνατοτήτων, αλλά και βελτίωσης της αποτελεσματικότητας των Αποστολών και Επιχειρήσεων που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας.
Τέτοιες επιμέρους πολιτικές αποτελούν, μεταξύ άλλων, η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO) στην οποία η Κύπρος συμμετέχει ενεργά, η CARD, η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου για την Άμυνα, η παραχώρηση κινήτρων για εμπλοκή μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανία και η προώθηση προγραμμάτων στους τομείς Έρευνας και Τεχνολογίας.
Είναι προφανές ότι οι προαναφερθείσες αυτές δράσεις και καινοτομίες προάγουν την πολυμερή συνεργασία, ενθαρρύνοντας παράλληλα την επίτευξη συνεργειών μεταξύ Κρατών Μελών, στοιχείο απαραίτητο για τη δημιουργία κοινής κουλτούρας Ασφάλειας και Άμυνας στην ΕΕ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αξιοσημείωτη πρόοδος που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια, πέραν της καθολικής αναγνώρισης που τυγχάνει, συμβάλλει παράλληλα και στην επίτευξη του στόχου της Στρατηγικής Αυτονομίας της ΕΕ. Και θέλω να επισημάνω ότι για την Κύπρο, η Στρατηγική Αυτονομία δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση ένα θεωρητικό δόγμα ή μια προσδοκία διακηρυκτικού χαρακτήρα. Έχει συγκεκριμένη έννοια και σκοπό και αφορά στην ικανότητα της Ένωσης να πραγματοποιεί αυτόνομες Αποστολές και Επιχειρήσεις, χωρίς τις όποιες θεσμικές και πολιτικές εξαρτήσεις από τρίτους. Είτε αυτοί είναι κράτη, είτε Οργανισμοί. Αντιλαμβάνεστε ότι μια τέτοια εξέλιξη είναι άμεσα συνυφασμένη και με την εξωτερική πολιτική της Ένωσης, όπως και με την ενίσχυση των προοπτικών που έχει για να διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στο διεθνές γίγνεσθαι.
Και ακριβώς, οι πρόσφατες εξελίξεις στο Αφγανιστάν αλλά και ο απόηχος της Συμφωνίας AUKUS έστειλαν ξεκάθαρα μηνύματα ως προς την ανάγκη ενίσχυσης του αυτόνομου προσανατολισμού της ΕΕ και της Στρατηγικής της Αυτονομίας. Τόσο σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, όσο και σε ζητήματα που αφορούν την Άμυνα, την Ασφάλεια και τη Διαχείριση Κρίσεων.
Είναι λοιπόν με ιδιαίτερη ικανοποίηση που διαπιστώνω ότι αυτή ακριβώς η ανάγκη τυγχάνει της στήριξης και κατανόησης και της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ευρωπαίων πολιτών.
Φίλες και φίλοι,
Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, κεντρικό στοιχείο των συζητήσεων σε επίπεδο ΕΕ κατά την τρέχουσα χρονική συγκυρία, αποτελεί η εκπόνηση της Στρατηγικής Πυξίδας για την Ασφάλεια και την Άμυνα της ΕΕ.
Ενός στρατηγικού εγγράφου που θα καταγράφει τις απειλές και προκλήσεις που αναμένεται να αντιμετωπίσει η Ένωση και τα Κράτη Μέλη σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, προτείνοντας παράλληλα τρόπους και εργαλεία για την αντιμετώπισή τους.
Είναι για αυτό ακριβώς τον λόγο που ως Κύπρος αποδίδουμε μεγάλη σημασία και συμμετέχουμε ουσιαστικά στην εν εξελίξει διεργασία διαβουλεύσεων και ανταλλαγής απόψεων εντός του Συμβουλίου της ΕΕ, η οποία θα ολοκληρωθεί με την υιοθέτηση της Στρατηγικής Πυξίδας από τους Αρχηγούς Κρατών κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Μαρτίου.
Η ενεργός συμμετοχή μας στις σχετικές συζητήσεις εντάσσεται και μέσα στο πλαίσιο ενός εκ των βασικών πυλώνων της εξωτερικής μας πολιτικής για συστηματική εμπλοκή στα τεκταινόμενα των Βρυξελλών, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τον ρόλο που η χώρα μας διαδραματίζει στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, ως το Κράτος Μέλος της ΕΕ, ως ο εκπρόσωπος αν θέλετε της Ένωσης σε μια περιοχή ιδιαίτερης γεωστρατηγικής σημασίας.
Την ίδια ώρα, για την Κύπρο η Στρατηγική Πυξίδα αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία ανάδειξης και συγκεκριμενοποίησης του στόχου της Στρατηγικής Αυτονομίας της ΕΕ. Στόχος ο οποίος όταν επιτευχθεί θα έχει, θεωρώ, τέτοια σημασία όπως η υιοθέτηση του κοινού νομίσματος στην ΕΕ το 2002.
Είναι η ώρα λοιπόν για την εμπέδωση μιας κοινής στρατηγικής κουλτούρας, αλλά και περαιτέρω θεσμικής εμβάθυνσης της ΕΕ στους τομείς Ασφάλειας και Άμυνας.
Μέσα από τις επιμέρους δράσεις που θα προνοούνται, θα πρέπει να αναδεικνύεται η αποτελεσματικότητα και αξιοπιστία της ΕΕ στη διαχείριση κρίσεων καθώς και η αυτόνομη ικανότητα της για ανάληψη πολιτικών και επιχειρησιακών πρωτοβουλιών σε διεθνές επίπεδο.
Χωρίς τις όποιες εξαρτήσεις και χωρίς πολιτικούς περιορισμούς. Μια τέτοια ακριβώς προσέγγιση είναι που θέλουμε και επιζητούμε.
Σε αυτό το πλαίσιο, χαρακτηριστικές δράσεις στις οποίες αποδίδουμε μεγάλη σημασία είναι, ανάμεσα σε άλλα, η συγκεκριμενοποίηση του τρόπου και των μηχανισμών ενεργοποίησης του Άρθρου 42.7 της Συνθήκης που αφορά στη Ρήτρα Αμοιβαίας Άμυνας, η δημιουργία Υβριδικής Εργαλειοθήκης και η δυνατότητα επιβολής περιοριστικών μέτρων σε υβριδικούς δρώντες, καθώς και η ενίσχυση των ικανοτήτων της ΕΕ στον τομέα της Κυβερνοασφάλειας.
Επιπρόσθετα, προσβλέπουμε στην προοπτική δημιουργίας μιας Συντονισμένης Θαλάσσιας Παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή.
Μέσα στο ίδιο πλαίσιο και σχέση με τη συζήτηση για το μέλλον της Ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφαλείας, θα ήθελα να αναφέρω ότι ανήκω στη σχολή των φεντεραλιστών. Τάσσομαι ξεκάθαρα υπέρ της περαιτέρω θεσμικής και πολιτικής εμβάθυνσης της Ένωσης στα θέματα ασφάλειας και άμυνας, και όχι μόνο.
Συντάσσομαι δηλαδή με τις προτάσεις και σχετικές διατάξεις της Συνθήκης της ΕΕ που αφορούν στην εφαρμογή ενός θεσμικού πλαισίου για μια Κοινή Αμυντική Ένωση, κάτι που αναμφίβολα θα συμβάλει καθοριστικά και στην περαιτέρω πολιτική ενοποίηση και ολοκλήρωση της ΕΕ.
Επιτρέψτε μου στο σημείο αυτό, φίλες και φίλοι, να αναφερθώ εν συντομία και στις σχέσεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Μιας σχέσης για την οποία ενδεχομένως να έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν μια πολιτική αβεβαιότητα ως προς τις δυνατότητες, τη δυναμική της και τα πεδία εφαρμογής της.
Θέλω να ξεκαθαρίσω ότι η Κύπρος στηρίζει και συμβάλλει με τρόπο εποικοδομητικό και υπεύθυνο στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των δύο Οργανισμών. Μιας συνεργασίας που διεξάγεται στους τομείς της Διαχείρισης Κρίσεων και της Ανάπτυξης Στρατιωτικών Δυνατοτήτων με στόχο τη δημιουργία μιας αμοιβαία επωφελούς σχέσης Οργανισμού προς Οργανισμό.
Την ίδια προσέγγιση έχω και σε σχέση με συνεργασίες με άλλους Διεθνείς Οργανισμούς, όπως είναι για παράδειγμα ο ΟΗΕ και ο ΟΑΣΕ, έτσι ώστε να οικοδομηθεί μια αμοιβαία επωφελής στρατηγική σχέση και συνεργασία σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος. Εξάλλου, Στρατηγική Αυτονομία, σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει Στρατηγική Απομόνωση. Ούτε Στρατηγική Απομόνωση, ούτε βέβαια πολιτική αντιπαλότητα με τρίτα κράτη και Οργανισμούς.
Θεωρούμε, λοιπόν, προς την ορθή κατεύθυνση τις δύο Κοινές Διακηρύξεις ΕΕ-ΝΑΤΟ που υπογράφηκαν στη Βαρσοβία το 2016 και στις Βρυξέλλες το 2018, οι οποίες έχουν δημιουργήσει ένα νέο θεσμικό πλαίσιο συνεργασίας στη βάση των 74 πρακτικών δράσεων σε διάφορες θεματικές ενότητες.
Προσβλέπουμε και είμαστε έτοιμοι να εμπλακούμε στις συζητήσεις για μια νέα ενδεχόμενη Κοινή Διακήρυξη, έτσι ώστε να επιτευχθεί η περαιτέρω ενίσχυση και εμβάθυνση της συνεργασίας. Μιας συνεργασίας που να στηρίζεται στις αρχές της Συμπερίληψης, της Αμοιβαιότητας, της Διαφάνειας και της Αυτονομίας Λήψης Αποφάσεων έκαστου οργανισμού, χωρίς να δημιουργούνται πολιτικές και επιχειρησιακές επιπλοκές και εξαρτήσεις. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, να αναφέρω επίσης ότι αποτελεί παραδοξότητα το ότι η Κύπρος αποτελεί το μόνο Κράτος Μέλος της ΕΕ που δεν μπορεί να συνάψει την όποια σχέση συνεργασίας με το ΝΑΤΟ. Και αυτό οφείλεται ξεκάθαρα στη στάση της Τουρκίας, η οποία δεν επιτρέπει τη δημιουργία μιας τέτοιας σχέσης, προβάλλοντας προσκόμματα και δημιουργώντας επιπλοκές και δυσκολίες, και στη γενικότερη συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ.
Ευελπιστούμε και προσβλέπουμε στη στήριξη της ΕΕ και των εταίρων μας, έτσι ώστε η Τουρκία να επανέλθει στις ράγες του ορθολογισμού και του Διεθνούς Δικαίου, τερματίζοντας τις όποιες απειλές, τις όποιες αναθεωρητικές προσεγγίσεις, και το πολιτικό bullying σε βάρος της ΕΕ και των Κρατών Μελών της.
Σε αντίθεση με την Άγκυρα, από δικής μας πλευράς εργαζόμαστε με συνέπεια και μεθοδικότητα για τη δημιουργία συνθηκών ασφάλειας και σταθερότητας στη γειτονιά μας.
Βαδίζουμε στο δρόμο του διαλόγου, της συνεργασίας και της πολυμέρειας, αξιοποιώντας τα διμερή και πολυμερή σχήματα που έχουμε δημιουργήσει με κράτη της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου, πάντα στη βάση μιας θετικής προσέγγισης και χωρίς τους όποιους αποκλεισμούς.
Συνεργασίες δηλαδή που δεν προάγουν την απομόνωση αλλά τη συμπερίληψη και τη συλλογικότητα.
Συνεργασίες εξωστρεφείς και πολυθεματικές, που ενισχύουν τον πολιτικό πλουραλισμό και εμπεδώνουν κουλτούρα προαγωγής της ασφάλειας και της σταθερότητας.
Με αυτές τις σκέψεις και προβληματισμούς, φίλες και φίλοι, θέλω εκ νέου να συγχαρώ τους διοργανωτές αλλά και τους συμμετέχοντες στο σημερινό συνέδριο και προσβλέπω ασφαλώς στη συζήτηση που θα έχουμε στη συνέχεια.