Ομιλία Υπουργού Εξωτερικών κ. Νίκου Χριστοδουλίδη στο Cyprus Forum 2021, στο πάνελ με τίτλο «Η Κύπρος και η Μεσόγειος: Νέες πραγματικότητες, η Πράσινη Συμφωνία, μια Συνδεδεμένη Μεσόγειος»
Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητοί φίλοι,
Ιδιαίτερα επίκαιρο το σημερινό μας θέμα, όχι μόνο σε σχέση με την παγκόσμια ατζέντα, ενόψει και της Συνόδου COP26 στη Γλασκόβη, αλλά και λόγω των όσων βιώσαμε το φετινό καλοκαίρι στη Μεσόγειο και την Ευρώπη.
Οι καταστροφικές πυρκαγιές που ξέσπασαν τους τελευταίους μήνες σε Κύπρο, Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Πορτογαλία και Ισπανία καθώς και οι επίσης καταστροφικές πλημμύρες σε Γερμανία, ως συνέπεια, μεταξύ άλλων, της κλιματικής αλλαγής, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, και καταδεικνύουν περίτρανα πως δεν υπάρχει πλέον άλλο περιθώριο αναβολής λήψης αποτελεσματικών μέτρων.
Η κλιματική κρίση δεν αποτελεί αφηρημένη έννοια, αντιθέτως είναι μια οδυνηρή πραγματικότητα.
Η Κλιματική Αλλαγή αποτελεί μια ορατή απειλή για το περιβάλλον, για τις κοινωνίες και τις οικονομίες μας και δεν υπάρχουν περιθώρια αναβλητικότητας στις δράσεις μας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι κεντρικό θέμα της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής των EUMED 9 στην Αθήνα, στις 17 Σεπτεμβρίου, αποτέλεσε η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στη Μεσόγειο.
Από τα σημαντικότερα αποτελέσματα της Συνόδου και σχετικό με τη σημερινή μας συζήτηση, είναι η αναγνώριση της ανάγκης για μελλοντικές συντονισμένες δράσεις για την αντιμετώπιση των αδυναμιών που οφείλονται στην περιορισμένη συνδεσιμότητα μεταξύ της Μεσογείου και της ηπειρωτικής Ευρώπης.
Το θέμα της συνδεσιμότητας δεν αποτελεί μόνο περιφερειακό ζήτημα, αλλά θέμα που μας απασχολεί έντονα και σε εθνικό επίπεδο. Είναι αλήθεια πως, για την Κύπρο θα είναι ιδιαίτερα μεγάλη πρόκληση να μπορέσει να ανταποκριθεί στις νέες δεσμεύσεις που προκύπτουν από την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, διότι οι ιδιαιτερότητες μας ως χώρα – και εδώ εστιάζω κυρίως στο απομονωμένο ενεργειακό μας σύστημα– αποτελούν, σε σημαντικό βαθμό, περιοριστικούς παράγοντες που δυσκολεύουν την όλη προσπάθεια.
Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες, η εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας –τουλάχιστον για τα Κράτη Μέλη της ΕΕ – αποτελεί μονόδρομο. Όσο πιο σύντομα το αντιληφθούμε, τόσο πιο σύντομα θα κατανοήσουμε και την πρόκληση που σίγουρα υπάρχει, ως ευκαιρία που δύναται να μας οδηγήσει σε ανασχεδιασμό των πολιτικών και μέτρων στη βάση των νέων δεδομένων.
Μέσω του ανασχεδιασμού, με στόχο την εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας, μπορούμε να διασφαλίσουμε τη βιώσιμη ανάπτυξη επιτυγχάνοντας υψηλό επίπεδο προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα, θα αποφύγουμε τυχόν πρόσθετα οικονομικά βαρίδια.
Επιστρέφω, ξανά, στο θέμα της συνδεσιμότητας. Αν η Πράσινη Συμφωνία όντως αποτελεί τη νέα αναπτυξιακή στρατηγική της Ένωσης, τότε χρειαζόμαστε μια ολιστική προσέγγιση στον τρόπο διάδρασης της στρατηγικής αυτής με τα υφιστάμενα λειτουργικά πλαίσια.
Δηλαδή, εάν απώτερος μας στόχος είναι η επίτευξη μιας ευρωπαϊκής πράσινης οικονομίας – ή, αν προτιμάτε, μιας κλιματικά ουδέτερης Ευρώπης μέχρι το 2050 - διασφαλίζοντας παράλληλα τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και τη κοινωνική δικαιοσύνη για τους πολίτες της ΕΕ, τότε είναι προς το συμφέρον μας να προωθήσουμε την πράσινη μετάβαση και στις υπόλοιπες [τρίτες] χώρες της Μεσογείου.
Δεν μπορούμε απλά να μεταθέσουμε τυχόν εξωτερικές περιβαλλοντικές παρενέργειες από τη δική μας πράσινη μετάβαση πέραν των συνόρων της ΕΕ.
Η Κύπρος, αναγνωρίζοντας την παράμετρο αυτή και αντιλαμβανόμενη την ανάγκη για λήψη άμεσων δράσεων για την αντιμετώπιση και τον μετριασμό των επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής, ειδικά στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία διαφάνηκε πως καθίσταται ιδιαίτερα ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, έχει αναλάβει συγκεκριμένη Πρωτοβουλία και συντονιστικό ρόλο σε σχέση με την αντιμετώπιση της στην ευρύτερη περιοχή. Η Πρωτοβουλία αυτή έχει ως στόχο την κατάρτιση, σε συνεργασία με τις χώρες της περιοχής, ενός Περιφερειακού Σχεδίου Δράσης για την επίτευξη των στόχων που θέτει η Συμφωνία των Παρισιών.
Στο πλαίσιο αυτό, σημαντικό ορόσημο αποτελεί η διοργάνωση του 2ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Κλιματική Αλλαγή στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή με θέμα «Προκλήσεις και Λύσεις» το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 13-15 Οκτωβρίου, στην Κύπρο.
Η Πρωτοβουλία αυτή συνάδει πλήρως με τη γενικότερη φιλοσοφία μας για την περιοχή, για τη γειτονία μας, που βασίζεται κυρίως στο δόγμα της στοχευμένης αποτελεσματικής πολυμέρειας. Το δόγμα αυτό αναγνωρίζει πως τα θέματα της σύγχρονης διεθνούς ατζέντας, όπως η Κλιματική Αλλαγή, είναι: (1) διασυνοριακά, (2) περίπλοκα και (3) δύσκολο να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά από πολυθεματικούς διεθνείς οργανισμούς, ιδιαίτερα ως προς τα συμφέροντα μικρότερων ή λιγότερο ισχυρών κρατών.
Είναι ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο που η Κύπρος, πιστεύοντας ακράδαντα στις δυνατότητες που παρέχει η πολυμέρεια σε ένα ευρύ φάσμα πολιτικών και εν τέλει στην ασφάλεια, τη σταθερότητα και την ευημερία και σε συνέργεια με την Ελλάδα, είχε ηγετικό ρόλο στην προώθηση στην Ανατολική Μεσόγειο της εγκαθίδρυσης των Τριμερών Μηχανισμών Συνεργασίας με Αίγυπτο, Ισραήλ, Ιορδανία, Λίβανο, Παλαιστίνη και ΗΑΕ.
Οι συνεργασίες αυτές και η δυναμική που τις χαρακτηρίζει, ωθούν προς την ανάγκη θεσμοθέτησης της περιφερειακής συνεργασίας, μέσω της σύστασης, όταν φυσικά είναι πολιτικά εφικτό, ενός περιφερειακού οργανισμού ασφάλειας και συνεργασίας. Ενός οργανισμού, όπου θα συμμετέχουν όλα τα κράτη της περιοχής, χωρίς τους όποιους αποκλεισμούς και ο οποίος θα διέπεται από μια θετική προσέγγιση.
H εκμετάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων στην περιοχή της Αν. Μεσογείου, ως μέσο οικονομικής ανάπτυξης, ασφάλειας, σταθερότητας και ειρήνης, αποτελεί στρατηγικό μας όραμα. Προς το σκοπό αυτό, η Κύπρος συνεργάζεται στενά με τις γειτονικές της χώρες για την προώθηση μιας θετικής ατζέντας, με πλήρη σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και στις σχέσεις καλής γειτονίας. Η ενεργειακή συνεργασία αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα για τη σύσταση των τριμερών μηχανισμών συνεργασίας που η Κύπρος και η Ελλάδα έχουν δημιουργήσει τα τελευταία χρόνια με χώρες της περιοχής. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σύσταση του Ενεργειακού Φόρουμ της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF), το οποίο αποτελεί αναμφίβολα την επιτομή της περιφερειακής ενεργειακής συνεργασίας και αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη με πολλαπλές προεκτάσεις στην περιοχή.
Τα σταθερά βήματα της Κύπρου για αξιοποίηση των υδρογονανθράκων που εκτιμάται ότι βρίσκονται στην κυπριακή ΑΟΖ και γενικότερα στην Αν. Μεσόγειο αποσκοπούν στο να καταστήσουν σταδιακά την περιοχή έναν σημαντικό εναλλακτικό ενεργειακό διάδρομο για την ΕΕ με στόχο την μείωση της εξάρτησης της από τις παραδοσιακές και ιδιαίτερα ρυπογόνες πηγές τροφοδοσίας της. Παράλληλα, η Κύπρος, με την περιφερειακή της δράση στον τομέα της ενέργειας, προβάλλει τις ευρωπαϊκές πολιτικές και πρότυπα, στις σχέσεις της με τις τρίτες χώρες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου του στόχου της ενεργειακής μετάβασης. Πρόθεση της Κύπρου είναι όπως δράσεις που σχετίζονται με την ενεργειακή μετάβαση προωθηθούν εντός του EMGF, ιδιαίτερα κατά την δική μας Προεδρία το 2022.
Επιπρόσθετα, ένα άλλο παράδειγμα περιφερειακής συνεργασίας που εξυπηρετεί τον στρατηγικό στόχο της ενεργειακής μετάβασης, είναι ο υπο σχεδιασμό αγωγός φυσικού αερίου “EastMed”, λαμβάνοντας υπόψη ότι το φυσικό αέριο εξακολουθεί να θεωρείται απαραίτητο για αρκετά Κράτη Μέλη ως καύσιμο-γέφυρα για επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Άλλα ιδιαίτερα σημαντικά παραδείγματα είναι τα υπο σχεδιασμό έργα ηλεκτρικής διασύνδεσης “EuroAsia Interconnector” και “EuroAfrica Interconnector”, αποτελούν προτεραιότητα για την Κύπρο, αφού πρόκειται για έργα υψηλής εθνικής και πολιτικής σημασίας. Η υλοποίηση τους θα συμβάλει στον τερματισμό της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου, ενισχύοντας παράλληλα την συμπερίληψη ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο ενεργειακό μείγμα, με τρόπο που να ενδυναμώνεται η ενεργειακή ασφάλεια τόσο της Κύπρου όσο και της ΕΕ.
Ευελπιστούμε λοιπόν πως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, παρά τις προκλήσεις, θα λειτουργήσει ως μια νέα ευκαιρία συνεργασίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, ώστε να παραμείνει ο πλανήτης μας βιώσιμος και παράλληλα, προωθώντας την πολυμέρεια, την περιφερειακή συνεργασία και το κοινό όραμα να επιτύχουμε καλύτερη ποιότητα ζωής και την ευημερία των λαών της περιοχής.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας.