Η Άντρεα Πετράνυι, Επικεφαλής της Oμάδας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Δημοκρατίας στη Γενεύη, γράφει για την απόφαση της Κύπρου να διεκδικήσει θέση στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών
Γενεύη, 2 Ιουλίου 2021
Πριν από λίγες μέρες, μπήκαμε στο ανατριχιαστικά σχεδόν άδειο Παλάτι των Εθνών (έδρα του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών) στη Γενεύη, ο Πρέσβης Γιώργος Κασουλίδης, ο Χρίστος Μακρυγιάννης και εγώ. Ήταν η πρώτη φορά από τον Μάρτιο του 2020 που είχαμε την ευκαιρία να πάμε στο Παλάτι. Μαζί. Οι Κύπριοι διπλωμάτες με έδρα τη Γενεύη.
Η περίσταση ήταν ένα διήμερο διασυνοδικό σεμινάριο για την πολιτιστική κληρονομιά, κατ’ εφαρμογή του Ψηφίσματος 37/17 του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΣΑΔ) του Μαρτίου του 2018, εμπνευστής και πρωτοστάτης του οποίου ήταν η Κύπρος.
Υπάρχει όμως παρασκήνιο πίσω από την ιστορία. Όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, το σεμινάριο έπεσε θύμα της πανδημίας. Ενώ σύμφωνα με τον προγραμματισμό θα έπρεπε να λάβει χώρα πριν από τον Ιούλιο του 2020, όπως διαφάνηκε ήδη από το πρώτο από μια σιερά τηλεφωνημάτων που δεχτήκαμε τον Απρίλιο του 2020 από το Γραφείο της Υπάτης Αρμοστού για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, κάτι τέτοιο δεν θα συνέβαινε. Οι περιορισμοί στην Ελβετία λόγω της πανδημίας καθιστούσαν ανέφικτες τόσο τις συναντήσεις με φυσική παρουσία όσο και τα ταξίδια. Πώς στην ευχή λοιπόν θα μπορούσαμε να συγκεντρώσουμε στο ίδιο μέρος εμπειρογνώμονες από ολόκληρο τον κόσμο υπό αυτές τις συνθήκες; Σαν να μην έφτανε αυτό, το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη βρισκόταν ακόμη σε φάση πειραματισμού με τις διαδικτυακές πλατφόρμες και δεν είχε βρει ακόμη μια που να λειτουργεί. (Ορισμένοι θα ισχυριστούν ότι μέχρι σήμερα ακόμη δεν έχει βρει).
Μερικές βδομάδες αργότερα, λάβαμε και δεύτερο τηλεφώνημα: «Η Ύπατη Αρμοστεία αντιμετωπίζει κρίση ρευστότητας. Ο προϋπολογισμός για το διασυνοδικό σεμινάριο για το 2020 έχει μειωθεί, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε φέτος».
Χωρίς να δέχεται το «όχι» για απάντηση, η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Κύπρου προσέγγισε τις ομάδες-πυρήνες όλων των άλλων ψηφισμάτων των οποίων οι προγραμματιζόμενες δράσεις είχαν τόσο άδοξα αφαιρεθεί από την ατζέντα του ΣΑΔ για το 2020. Με μια «απόφαση καθολικής εφαρμογής» που λήφθηκε κατά τη Σύνοδο του Σεπτεμβρίου 2020, δόθηκε νέα πνοή στις αναβληθείσες δραστηριότητές μας και κλείδωσε κονδύλια για πραγματοποίησή τους εντός του 2021.
Έτσι, αφού ξεπεράσαμε διάφορα εμπόδια, καταφέραμε να ορίσουμε τις 14-15 Ιουνίου 2021 για το διασυνοδικό σεμινάριο για την «ανάπτυξη των κατάλληλων εργαλείων με σκοπό τη διάδοση μιας προσέγγισης προστασίας, αποκατάστασης και διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς που να προάγει την καθολική απόλαυση των πολιτιστικών δικαιωμάτων από όλους». Το τριμελές διπλωματικό δυναμικό της Κύπρου στη Γενεύη ήμασταν επιτέλους εκεί, στο Παλάτι των Εθνών, από όπου μεταδιδόταν το διασυνοδικό σεμινάριο σε έξι γλώσσες. Ασφαλώς, διαδικτυακά (και με τις αναπόφευκτες τεχνικές δυσκολίες, δεδομένου ότι συνδεόταν ταυτόχρονα κόσμος από ολόκληρη την υφήλιο).
Ο στόχος της Κύπρου ήταν διττός: να παγιώσει μια προσέγγιση για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς εδραιωμένη στα δικαιώματα εντός του πλαισίου του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα το γεγονός ότι η Σύμβαση της Λευκωσίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, για Αδικήματα που σχετίζονται με την Πολιτιστική Κληρονομιά, υπολειπόταν μια μόλις επικύρωση για να ανοίξει και σε μη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Αποτέλεσε προνόμιο λοιπόν για μας ότι το πρόσωπο υπό την αιγίδα του οποίου πήρε σάρκα και οστά η Σύμβαση της Λευκωσίας, ο τέως Υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Ιωάννης Κασουλίδης, αποδέχθηκε την πρόσκληση να προβεί σε παρουσίαση κατά το σεμινάριο για την κινητοποίηση των κυβερνήσεων σε θέματα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Δύο ομιλητές από τη Γραμματεία της Σύμβασης της Λευκωσίας με έδρα το Στρασβούργο ανέλυσαν τη σημασία της θέσεως σε ισχύ αυτού του μοναδικού πολυμερούς μέσου, καθώς είναι το μόνο που θέτει στο στόχαστρο τους αρχαιοκάπηλους και τους λαθρέμπορους.
Η ιστορία, ωστόσο, ως συμβαίνει συνήθως όταν μιλάμε για το σύμπαν της Γενεύης, δεν τελειώνει εκεί. Γιατί το εν λόγω ψήφισμα, για το οποίο πρωτοστάτησε η Κύπρος, ήταν το εφαλτήριο μιας άλλης ιδέας: ότι είχε έρθει η ώρα να αναβαθμίσουμε περαιτέρω τον ρόλο της Κύπρου στο ΣΑΔ, ενισχύοντας κατ’ επέκταση με τον τρόπο αυτό φωνή μας, και μαζί και τη συμβολή μας, στην προστασία και την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο παγκόσμιο επίπεδο.
Η Κύπρος εν τέλει, δεν είναι μόνο ένα «πρόβλημα». Ως παρατηρητές στο ΣΑΔ, αποδείξαμε δεόντως ότι έχουμε ενεργή φωνή στη διαμόρφωση δεκάδων πρωτοβουλιών στο Συμβούλιο, προτείνοντας τροπολογίες σε ορισμένα ψηφίσματα, επιχειρηματολογώντας με πάθος κατά της εισαγωγής άλλων, ενώ αναλαμβάνουμε και την εκπροσώπηση των 27 Κρατών Μελών της ΕΕ σε διαβουλεύσεις με τα τρίτα Κράτη για την κλιματική αλλαγή. Εκδηλώσεις στο περιθώριο των Συνόδων του ΣΑΔ; Διοργανώσαμε. Δηλώσεις σε εθνικό επίπεδο; Εκφωνήσαμε. Διαπεριφερειακές κοινές δηλώσεις; Πρωτοστατήσαμε στις πιο επιτυχημένες στην ιστορία του ΣΑΔ. Ψηφίσματα; Συντάξαμε, καταθέσαμε και έτυχαν ομόφωνης υιοθέτησης από το Συμβούλιο. Επιπλέον, γνωρίζουμε εκ πείρας ότι η Κύπρος μπορεί να φέρει χώρες με διαμετρικά αντίθετες απόψεις γύρω από το τραπέζι για να σφυρηλατήσει τη συναίνεση, συχνά πιο επιδέξια απ' ότι μεγαλύτερα Κράτη.
Γιατί; Επειδή δεν έχουμε υπέρτερες εθνικές ατζέντες και έχουμε αποδείξει ότι μπορούμε να υπερβούμε τον εαυτό μας όταν το αποφασίσουμε και το επιδιώξουμε.
Πώς πετυχαίνει λοιπόν κανείς την υλοποίηση αυτής της ιδέας; Διεκδικώντας, για πρώτη φορά, θέση στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο απαρτίζουν 47 αιρετά μέλη που έχουν δικαίωμα ψήφου επί των διαφοόρων πρωτοβουλιών.
Έτσι, τον Φεβρουάριο, κατά τη διάρκεια της Συνόδου Υψηλού Επιπέδου του ΣΑΔ, ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης ανακοίνωσε την υποψηφιότητα της Κύπρου για μια θέση στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για θητεία κατά την περίοδο 2025-2027, με τις εκλογές να είναι προγραμματισμένες για τον Οκτώβριο του 2024 στη Νέα Υόρκη.
Μετά την εξαγγελία, θα πρέπει τώρα να εκπονήσουμε και να εφαρμόσουμε ένα αποτελεσματικό σχέδιο δράσης. Διότι πίσω από κάθε επιτυχημένη υποψηφιότητα για το ΣΑΔ, βρίσκεται μια ισχυρή ομάδα αφοσιωμένων γυναικών και ανδρών στην πρωτεύουσα, τη Γενεύη και τη Νέα Υόρκη, που δουλεύουν μαζί.
Μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στην πρόκληση; Δεν έχω αμφιβολία. Η συνταγή της επιτυχίας προϋποθέτει ένα στρατηγικό όραμα από σύσσωμη την κυβέρνηση, συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, συνεπή ομαδική εργασία μεταξύ των συναδέλφων στη Λευκωσία και σε ολόκληρο το δίκτυο των διπλωματικών αποστολών της Κύπρου, καθώς και αποφασιστικότητα από τα σημεία επαφής στα υπόλοιπα Υπουργεία στην πρωτεύουσα. Τοποθετούμε σε προθερμασμένο φούρνο, και αυτό ήταν: άστε τη μαγιά να κάνει τη δουλειά της!
Το αποτέλεσμα δεν θα μας απογοητεύσει.