Συνέντευξη του Υπουργού Εξωτερικών Ιωάννη Κασουλίδη στην εφημερίδα 'Αλήθεια' και τη δημοσιογράφο Σκεύη Σταύρου
[Ως δημοσιεύθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2022]
Ποια η στάση της Κύπρου για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και ποιες οι ανησυχίες μας;
Από την πρώτη στιγμή η προσέγγισή μας ήταν σαφής και ξεκάθαρη. Καταδικάζουμε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και στηρίζουμε την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της χώρας εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της. Όταν υπάρχει παραβίαση θεμελιωδών αρχών Διεθνούς Δικαίου, δεν χωρούν ούτε εκπτώσεις, ούτε μισόλογα. Πόσο μάλλον, για μια χώρα όπως η Κύπρος, η οποία στηρίζει και τον δικό της αγώνα στην ανάγκη σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου και των επιμέρους πτυχών του. Μας ανησυχεί το ότι επικράτησε η λογική των όπλων και όχι η διπλωματία. Μας προβληματίζει επίσης το κλίμα αστάθειας που θα επικρατήσει στην Ευρώπη το αμέσως επόμενο διάστημα.
Κ. Κασουλίδη θα θέλαμε τον σχολιασμό σας για τη δήλωση Λαβρόφ, ο οποίος έκανε λόγο για ύπαρξη Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου, ώστε να φέρει το Κυπριακό ως παράδειγμα για να δικαιολογήσει τη θέση της Ρωσίας για συνομιλίες του Κίεβου με τις αποσχισθείσες δημοκρατίες του Ντονιέτσκ.
Αντιλαμβάνομαι ότι η σχετική αναφορά έγινε με σκοπό να αναδείξει την ανάγκη αναγνώρισης των αυτονομιστών του Ντομπάς ως επίσημους συνομιλητές της αναγνωρισμένης Κυβέρνησης του Κιέβου. Ήταν ένας ατυχής παραλληλισμός ο οποίος θα μπορούσε να αποφευχθεί, αφού είναι αντίθετος με τα Ψηφίσματα του ΣΑ ΟΗΕ αλλά και με τη θέση που με συνέπεια τηρεί η Ρωσία στο Κυπριακό και την οποία επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία.
Οι δραματικές εξελίξεις στη Ουκρανία, ήρθαν σε μία στιγμή όπου η Λευκωσία επιδίδεται σε διεθνή εκστρατεία για την πρόταση για ΜΟΕ. Είχατε και κάποιες συναντήσεις στις Βρυξέλλες με ομολόγους σας και τον κ. Μπορέλ. Ποια τα αποτελέσματα των συναντήσεων και πώς η εισβολή στην Ουκρανία θα επηρεάσει το Κυπριακό και δη αυτές τις προσπάθειες;
Στο περιθώριο του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων πραγματοποίησα ξεχωριστές συναντήσεις και επαφές με τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας, κ. Borrell, και με τους ομολόγους μου της Ιταλίας και Γερμανίας. Κατά τις συναντήσεις μου είχα την ευκαιρία να ενημερώσω τους συνομιλητές μου για τον τρόπο με τον οποίο η πλευρά μας αντιλαμβάνεται τα επόμενα βήματα στο Κυπριακό και συγκεκριμένα τη δημιουργία καλού κλίματος με στόχο την επανάκτηση της χαμένης εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών.
Κάτι τέτοιο δύναται να επιτευχθεί μέσω της προώθησης ΜΟΕ, τα οποία να είναι ισορροπημένα, φιλόδοξα και επικεντρωμένα σε απτά αποτελέσματα. Είναι ωστόσο γεγονός, όπως ορθά έχετε πει, ότι η προσοχή της διεθνούς κοινότητας είναι τώρα στραμμένη στη διαχείριση της κατάστασης στην Ουκρανία. Παρόλα ταύτα, θα συνεχίσουμε να προωθούμε στους συνομιλητές μας τα ΜΟΕ που προτείνει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, τα οποία μέχρι στιγμής είναι με ικανοποίηση που διαπιστώνω ότι τυγχάνουν θετικής αποδοχής από τους εταίρους μας.
Είπατε και στο έκτακτο ΣΕΥ ότι η περίπτωση της Ουκρανίας απορρέει ακριβώς από την υπόθεση της Κύπρου. Είδαμε ΕΕ και ΗΠΑ να προτάσσουν κυρώσεις. Στην περίπτωση, όμως της Κύπρου, η Λευκωσία προτάσσει «ΜΟΕ αντί κυρώσεων» αν και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην Σύνοδο Κορυφής παρατάχθηκε με την θέση όλων των ηγετών;
Είναι γεγονός ότι η θέση μας για την Ουκρανία απορρέει από τη θέση που θα θέλαμε να έχουν οι εταίροι μας για την περίπτωση της Κύπρου. Στη δική μας περίπτωση είδαμε ότι η πολιτική των κυρώσεων κατά της Τουρκίας δεν συγκέντρωνε την απαιτούμενη ομοφωνία σε πολιτικό επίπεδο, παρά τις συνεχείς εκκλήσεις και παραπομπές του θέματος στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο, της αδυναμίας δηλαδή να επιτευχθεί συμφωνία σε πολιτικό επίπεδο, το θέμα παραπέμφθηκε σε τεχνοκρατικό επίπεδο χωρίς όμως να έχει εγκαταλειφθεί.
Το ζήτημα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας έχει σημαντικές διαφοροποιήσεις και ως εκ τούτου συγκεντρώνει στήριξη και συναίνεση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η άλλη πλευρά επαναλαμβάνει φορτικά ότι επίσημες διαπραγματεύσεις μόνο με αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας. Πώς μπορεί να ξεπεραστεί αυτό κ. Κασουλίδη; Πιστεύετε πώς όντως υπάρχει ο οποιοσδήποτε που μπορεί να ασκήσει πιέσεις στην Τουρκία;
Πιστεύω ότι μπορεί να ξεπεραστεί φτάνει να υπάρχουν ειλικρινείς προθέσεις και βούληση επανέναρξης διαπραγματεύσεων επίλυσης του Κυπριακού. Να θυμίσω ότι και στο παρελθόν η ΤΚ πλευρά έθετε θέμα κυριαρχικής ισότητας, το οποίο στην πορεία εγκατέλειψε, γεγονός που κατέστησε εφικτή την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Το πλαίσιο στο οποίο συζητούμε έχει συμφωνηθεί από όλους εδώ και χρόνια και αυτό καθορίζεται από τα ψηφίσματα του ΣΑ ΟΗΕ και τις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου. Οποιαδήποτε πλευρά αποδομήσει αυτό το πλαίσιο θα φέρει και την αποκλειστική ευθύνη για το ναυάγιο της διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού.
Με την πρόταση για ΜΟΕ εκφράζεται η άποψη ότι θα δώσουμε αναγνώριση της Τύμπου -μόνο και μόνο επειδή το θέτουμε-και ταυτόχρονα και την Αμμόχωστο.
Η μεταφορά του αεροδρομίου της Τύμπου στα Ηνωμένα Έθνη δεν σημαίνει και ταυτόχρονη αναγνώρισή του ως κατεχόμενου αεροδρομίου. Έχω πει πολλές φορές ότι ένας από τους στόχους των ΜΟΕ είναι και να σωθεί η Αμμόχωστος. Αυτό δεν αποτελεί σχήμα λόγου, αλλά μια πρόταση γεμάτη ουσία και περιεχόμενο. Πρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες και τις κατάλληλες προϋποθέσεις μέσα από τις οποίες θα σταματήσουν οι τουρκικές ενέργειες στην περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου, η οποία θα πρέπει να επιστραφεί στους νόμιμους κατοίκους της, κάτω από την προσωρινή διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών, μέχρι την τελική λύση του Κυπριακού. Θέλω να τονίσω ακόμα μια φορά ότι στη ζυγαριά κόστους – οφέλους, το όφελος να σωθεί η Αμμόχωστος και να επιστρέψει στους νόμιμους κατοίκους της υπερισχύει του όποιου κόστους.
Τι περιλαμβάνεται στα ΜΟΕ, εκτός από Τύμπου; Υπάρχει νέα πρόταση επί του Φυσικού Αερίου; Διότι είδαμε ότι απορρίπτουν εκείνη την πρόταση, άρα μπορεί να τους προτείνουμε κάτι άλλο στην προσπάθεια για επιστροφή σε διάλογο;
Προτείνουμε την επιστροφή της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους της υπό την προσωρινή διοίκηση του ΟΗΕ, όπως ακριβώς προβλέπουν τα Ψηφίσματα του ΣΑ ΟΗΕ 550 και 789. Την ίδια ώρα το τελωνείο του λιμανιού της Αμμοχώστου θα τεθεί υπό τον έλεγχο και εποπτεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για να αποτελεί το σημείο εισόδου και εξόδου στην ενιαία αγορά. Βασική προϋπόθεση ωστόσο για να γίνει κάτι τέτοιο είναι η Τουρκία να εφαρμόσει το πρόσθετο πρωτόκολλο της Συμφωνίας της Άγκυρας που αφορά στην εφαρμογή της τελωνειακής ένωσης έναντι της ΚΔ. Να επιτρέψει δηλαδή το άνοιγμα των λιμανιών και αεροδρομίων της σε πλοία και αεροπλάνα με κυπριακή σημαία. Όσον αφορά στον τομέα της ενέργειας έχουμε υποβάλει αρκετές προτάσεις, όπως η δημιουργία ειδικού ταμείου κατάθεσης εσόδων από το φυσικό αέριο τα οποία θα είναι δεσμευμένα για τους ΤΚ, το μερίδιο βέβαια που τους αναλογεί, έτσι ώστε να επωφεληθούν μετά τη λύση του Κυπριακού. Παράλληλα προτείναμε να αρχίσει μια προσπάθεια καθορισμού των θαλάσσιων ζωνών μας με την Τουρκία.
Έχει προγραμματιστεί συνάντηση του Προέδρου με τον κ. Ταταρ για το ζήτημα; Ο Τ/κ ηγέτης δηλώνει ότι δεν του έχει δοθεί επίσημα η πρόταση.
Δεν έχει προγραμματιστεί συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών. Το αμέσως επόμενο διάστημα, η πρότασή μας θα καταγραφεί, θα συγκεκριμενοποιηθεί ως προς τις επιμέρους πτυχές της και θα διαβιβαστεί στην ΤΚ πλευρά.
Αν τελικά η Τουρκία επιμένει στις απαράδεκτες προϋποθέσεις (λύση δυο κρατών με κυριαρχική ισότητα) και δεν αποδώσει ούτε ο διεθνής παράγοντας για επιστροφή στο διάλογο. Τότε πιο είναι το πλάνο σας;
Ήμουν πάντα της άποψης ότι η Τουρκία αντιμετωπίζεται μόνο με συνεχή και δομημένο διάλογο. Δεν υπάρχει άλλη οδός επίλυσης μιας διαφοράς παρά από τις διαπραγματεύσεις και την εξεύρεση τρόπων απεμπλοκής από τα αδιέξοδα. Αν η Τουρκία εμμείνει στις θέσεις τις οποίες εκφράζει αυτή τη στιγμή, τότε δυστυχώς δεν θα υπάρξει κανένα αποτέλεσμα και το κόστος της μη λύσης θα το επωμιστούν τόσο οι ΕΚ όσο και οι ΤΚ.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το ελληνικό ΥΠΕΞ, ετοιμάζεται για νέα ένταση στο Αιγαίο. Βλέπουμε και την καθημερινή επιθετική ρητορική δια στόματος του ίδιου του Τούρκου προέδρου. Έχετε συζητήσει αυτό το θέμα με τον κ. Δένδια.
Είναι γεγονός ότι με την Ελλάδα έχουμε δημιουργήσει ένα μηχανισμό συντονισμού και διαβούλευσης επί όλων των θεμάτων, πόσο μάλλον των εθνικών.
Ποια η ανάλυση σας για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας να προχωρήσει σε εξομάλυνση των σχέσεων της με όλες τις χώρες της περιοχής-εκτός της Ελλάδας; Σας ανησυχεί.
Η σχέσεις που αναπτύξαμε με τις χώρες της περιοχής δεν αποτελούν παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Δεν εξαρτούνται ούτε και είναι δέσμιες των δυναμικών που αναπτύσσονται με την Τουρκία. Είναι γεγονός ότι η Τουρκία προβαίνει σε διπλωματικά ανοίγματα, αφού το δόγμα περί μηδενικών προβλημάτων την οδήγησε σε ένα οριακό σημείο. Εμείς στηριζόμαστε στη φιλία που έχουμε δημιουργήσει με τους εταίρους μας αλλά και με τις χώρες της περιοχής. Πρόκειται για μια ειλικρινή και αμοιβαία επωφελή σχέση, και δεν πιστεύουμε ότι μπορεί να διαταραχτεί από την όποια αλλαγή στις σχέσεις τους με την Τουρκία.