Καμία υποβάθμιση δεν υπήρξε και αυτό αποδεικνύεται από τις ενέργειες που έγιναν και μάλιστα εκ των προτέρων. Συγκεκριμένα, να σας θυμίσω ότι μετά τις πρώτες δηλώσεις του κ. Οζερσάι στις 18 Ιουνίου 2019, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απέστειλε στις 26 Ιουνίου επιστολή προς τον ΓΓ των ΗΕ, ο οποίος ανταποκρίθηκε αμέσως. Επιστολές και διαβήματα έγιναν και τον Σεπτέμβριο του 2019 τόσο από τον Πρόεδρο όσο και από εμένα προς τα Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, τα ΚΜ της ΕΕ και τους θεσμούς της ΕΕ. Κατόπιν σχετικού μας αιτήματος, το Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ συζήτησε το θέμα της περίκλειστης περιοχής σε συνεδρία του στις 9 Οκτωβρίου 2019 και εξέδωσε σαφέστατη ανακοίνωση τύπου. Οι παραστάσεις και τα διαβήματα συνεχίστηκαν και τον Φεβρουάριο του 2020 είχαμε ως αποτέλεσμα δικής μας πρωτοβουλίας σχετική δήλωση στον Τύπο του Βέλγου Προεδρεύοντα του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ. Μέσα στο πλαίσιο των ενεργειών μας, είχαμε προσθήκη ειδικής αναφοράς στα ψηφίσματα 550 και 789 στο πλέον πρόσφατο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ για ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, τον Ιούνιο. Τα διαβήματα γίνονταν και συνεχίστηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις και σε όλα τα επίπεδα, ενώ στα πρόσφατα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου περιλήφθηκε ειδική αναφορά στα σχετικά με την Αμμόχωστο ψηφίσματα. Ταυτόχρονα, με δικές μας προτροπές, έγιναν διαβήματα από τον ίδιο τον ΓΓ των ΗΕ, την Καγκελάριο της Γερμανίας, τους Βρετανούς και Αμερικανούς προς τον ίδιο τον Πρόεδρο Ερντογάν. Όλα όσα προανέφερα είναι μόνο μερικά από αυτά που έγιναν και αποδεικνύουν ότι σε καμία περίπτωση δεν υποβαθμίστηκαν οι προθέσεις της Τουρκίας. Μην ξεχνάτε με ποιόν έχουμε να κάνουμε και πώς συμπεριφέρεται όχι μόνο έναντι της Κύπρου αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.
Ταυτόχρονα, σε σχέση με το θέμα της περίκλειστης περιοχής, να σας θυμίσω την πρόταση του Προέδρου για το θέμα της σύστασης Τεχνικής Επιτροπής με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων για το θέμα της ανοικοδόμησης της πόλης, όπως και την αμερικανική πρωτοβουλία του 2014 για την περίκλειστη περιοχή, με δική μας παρότρυνση, που, δυστυχώς, δεν καρποφόρησε την τελευταία στιγμή λόγω της στάσης του κ. Οζερσάι μετά από προτροπές της Άγκυρας.
Σε σχέση με την επικοινωνιακή χροιά του θέματος που αναφέρετε στην ερώτησή σας, αφορούσε την προσπάθεια του κ. Οζερσάι να εξασφαλίσει άδεια από την Τουρκία να εισέλθει στην περίκλειστη περιοχή με κάμερες και φωτογραφίες, σηματοδοτώντας με αυτό τον τρόπο την απαρχή της προεκλογικής του εκστρατείας για την εκλογική διαδικασία που ήταν προγραμματισμένη να γίνει τον Απρίλιο του 2020. Κάτι που έκανε τελικά όπως όλοι είδαμε, ασχέτως του γεγονότος ότι στην πορεία, λόγω του ότι δεν επιλέχθηκε ο ίδιος ως ο εκλεκτός από την Τουρκία, τοποθετήθηκε δημόσια κάπως διαφορετικά. Άρα, καμία υποτίμηση και καμία ολιγωρία. Τουναντίον δεν σταματήσαμε λεπτό να προβάλλουμε το θέμα της περίκλειστης περιοχής και να αξιοποιούμε όλα τα μέσα που είχαμε στη διάθεσή μας. Παράλληλα, είμαστε σε συνεχή επαφή τόσο με το Δήμο Αμμοχώστου όσο και με οργανωμένα σύνολα Αμμοχωστιανών.
Έχετε απόλυτο δίκαιο στη διαπίστωσή σας, αλλά δεν επιλέγουμε εμείς τον ηγέτη της Τουρκίας και βεβαίως δεν είναι μόνο θέμα χαρακτήρα. Τα δεδομένα μας είναι πολύ συγκεκριμένα. Ποιος είναι απέναντι μας, με ποιον πρέπει να συνομιλήσουμε, ποια είναι τα δικά του διαθέσιμα μέσα, τι ενέργειες κάνει και τι εξωτερική πολιτική ασκεί όχι μόνο σε σχέση με την Κύπρο αλλά και σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Δική μας ευθύνη είναι να πράξουμε ό,τι είναι δυνατόν για να πετύχουμε επίλυση των εθνικών μας θεμάτων με την Τουρκία, αξιοποιώντας και εξαντλώντας αυτά τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας. Αυτό είναι το χρέος μας και εξαρχής με αυτό τον στόχο πορευτήκαμε. Δεν φειδόμαστε ούτε προσπαθειών, ούτε διεκδικητικότητας αλλά ούτε και όλων των διπλωματικών ενεργειών για να κτίσουμε και να εδραιώσουμε σχέσεις και διμερείς συνεργασίες που μπορούν να αξιοποιηθούν και για επίλυση των εθνικών μας ζητημάτων, με τη λύση του Κυπριακού να αποτελεί την ύψιστη προτεραιότητά μας.
Πρώτα και πάνω από όλα να χαιρετίσω το γεγονός ότι ο ΓΓ των ΗΕ έχει εκφράσει την πρόθεσή του για ανάληψη πρωτοβουλίας για το Κυπριακό, εξέλιξη την οποία θεωρώ ως ιδιαίτερα σημαντική και προς την ορθή κατεύθυνση. Φυσικά, θα ήταν σαφώς προτιμότερο κάτι τέτοιο να γινόταν νωρίτερα αλλά, δυστυχώς, τόσο η τουρκική θέση που εκφράζεται εδώ και καιρό για μη επανεργοποίηση του Γενικού Γραμματέα στο Κυπριακό πριν την εκλογική διαδικασία στις κατεχόμενες περιοχές, αλλά και η γενικότερη συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν επέτρεψαν την επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, παρά την δική μας ετοιμότητα. Να αναφέρω, μάλιστα, ότι η Τουρκία διαφωνούσε ακόμη και με τη συνάντηση του ΓΓ με τους δύο ηγέτες, που έγινε τελικά στο Βερολίνο τον Νοέμβριο του 2019, και είχε θέσει μάλιστα συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις σε σχέση με το αποτέλεσμα της συνάντησης.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι το ζητούμενο είναι η επανέναρξη συνομιλιών από εκεί που έμειναν στο Κρανς Μοντανά, ευχή και προσδοκία μας, και προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόμαστε, είναι με την πρωτοβουλία του ΓΓ των ΗΕ που αναμένεται να εκδηλωθεί άμεσα να ανοίξει ο δρόμος που θα οδηγήσει το συντομότερο στην επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών από εκεί που διακόπηκαν τον Ιούλιο του 2017. Από δικής μας πλευράς αυτή είναι η ξεκάθαρη προσδοκία μας και προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόμαστε και με ικανοποίηση διαπιστώνω ότι αυτή είναι και η θέση της διεθνούς κοινότητας.
Ταυτόχρονα, όπως και ο ΓΓ έχει κατ’ επανάληψη επισημάνει, για να επαναρχίσουν οι ουσιαστικές συνομιλίες με πραγματική προοπτική θετικής κατάληξης θα πρέπει να υπάρχει το κατάλληλο περιβάλλον που θα ενισχύει την όλη προσπάθεια. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, σε μια, για παράδειγμα, άτυπου χαρακτήρα συνάντηση με σύνθεση όπως στο Κρανς Μοντανά που στόχο θα έχει να ανακοινωθεί η επανέναρξη των συνομιλιών, θα πρέπει να υπάρχει και μια δέσμευση για τη δημιουργία του αναγκαίου κλίματος που θα επιτρέπουν στις συνομιλίες να έχουν πραγματική προοπτική θετικής κατάληξης. Όπως προανέφερα, αυτό ζητά και ο ΓΓ των ΗΕ.
Αναμφίβολα, οι τελευταίες εξελίξεις με την περίκλειστη περιοχή είναι άμεσα συνυφασμένες με τη σημερινή εκλογική διαδικασία στις κατεχόμενες περιοχές, αφού πέραν της προεκλογικής διάστασης της ανακοίνωσης, στόχο έχει να δημιουργήσει προβλήματα και δυσκολίες στη δεδηλωμένη πρόθεση του ΓΓ των ΗΕ και της διεθνούς κοινότητας για ανάπτυξη πρωτοβουλίας για επανέναρξη των συνομιλιών από εκεί που έμειναν στο Κρανς Μοντανά. Εργαζόμαστε για να επικρατήσουν πιο λογικές προσεγγίσεις με προσήλωση στην επανένωση, στη βάση της συμφωνημένης μορφής λύσης.
Δεν είναι μόνο θέμα ηθικής ικανοποίησης. Είναι πολύ πιο σημαντικό, ειδικά στην παρούσα συγκυρία και γνωρίζοντας σε τι πραγματικά αποσκοπούν οι τουρκικές ενέργειες, που, όπως προανέφερα, σχετίζονται και με την δεδηλωμένη πρόθεση του ΓΓ των ΗΕ για ανάληψη πρωτοβουλίας για επανέναρξη συνομιλιών για επίλυση του Κυπριακού αμέσως μετά την εκλογική διαδικασία στις κατεχόμενες περιοχές. Ταυτόχρονα, το Συμβούλιο Ασφαλείας είναι ένα από τα διαθέσιμα μέσα που επιχειρούμε να αξιοποιήσουμε, τόσο για αντιμετώπιση των τουρκικών προκλήσεων όσο και για την ουσιαστική επανέναρξη των συνομιλιών.
Κατά τη διάρκεια της μακράς συζήτησης που έγινε στο Gymnich στα τέλη Αυγούστου στο Βερολίνο για τη Λευκορωσία και την Τουρκία, οι 27 συμφωνήσαμε ότι οι προτάσεις της Επιτροπής για στοχευμένα μέτρα εναντίον φυσικών προσώπων στην Λευκορωσία, και προτάσεις που υπέβαλε η Κύπρος στις 18 Ιουνίου, θα προχωρήσουν παράλληλα για ταχεία υιοθέτηση. Μάλιστα, το τελικό κείμενο στο οποίο καταλήξαμε, αναγνώστηκε στην αίθουσα δύο φορές από τον κ. Μπορέλ και όλοι συμφώνησαν. Στο πρόσφατο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών κατά τη διάρκεια της συζήτησης, αριθμός ομολόγων μου, ανέφερε ότι υπό το φως της συζήτησης του πλήρους φάσματος των Ευρωτουρκικών Σχέσεων στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, επιθυμούν όπως η απόφαση για την Τουρκία ληφθεί στο επίπεδο των Ηγετών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, στη δική μου παρέμβαση, μετά από σχετική συνεννόηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, που ήταν ο πρώτος που συνέδεσε τα δύο θέματα στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που έγινε με τηλεδιάσκεψη στις 19 Αυγούστου, ανέφερα ότι υπό αυτές τις περιστάσεις και τα δύο θέματα – Τουρκίας και Λευκορωσίας – θα πρέπει να παραπεμφθούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Οφείλαμε να θέσουμε τα ζητήματα της Κύπρου και να ακολουθήσουμε ισχυρή και συνεπή στάση ώστε να μπουν τα θέματα μας ψηλά στην ατζέντα και να ενεργοποιηθεί ουσιαστικά η ΕΕ και σε σχέση με την Κύπρο.
Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι ξεκάθαρα και κινούνται μέσα στο πλαίσιο των στόχων που τέθηκαν. Στην ουσία καταγράφεται ένας οδικός χάρτης με καρότα και μαστίγια (και σας παραπέμπω στις σχετικές μας δηλώσεις για την ανάγκη μιας διττής προσέγγισης για τα ευρωτουρκικά, μιας προσέγγισης καρότου και μαστιγίου), και η εξέλιξη των πραγμάτων εξαρτάται αποκλειστικά από την Τουρκία. Αν η Τουρκία επιθυμεί να ξεκινήσει μια θετική συζήτηση για το μέλλον των Ευρωτουρκικών Σχέσεων, τίθεται πλέον και υπό την προϋπόθεση τερματισμού των παράνομων ενεργειών στην Ανατολική Μεσόγειο, της ανάγκης να συζητήσει με την Κυπριακή Δημοκρατία για καθορισμό των θαλάσσιων μας συνόρων, να συμβάλει στην επίλυση του Κυπριακού και να απέχει από ενέργειες στην περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου εκτός του πλαισίου των σχετικών ψηφισμάτων των ΗΕ.
Αν δεν κινηθεί εντός του πλαισίου αυτού μέχρι και τον Δεκέμβριο, στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου καταγράφεται ότι, η ΕΕ θα αντιδράσει, αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα. Και σίγουρα η στάση μας για τη Λευκορωσία, το ότι επιμείναμε σε όλα τα επίπεδα, το ότι με σκληρή δουλειά προκαλέσαμε συνεχείς επαφές και συναντήσεις και μια κινητικότητα που δεν συναντάται, για την Κύπρο, συχνά, όλα αυτά συνέτειναν στο να έχουμε μετά από χρόνια ειδική συζήτηση για την Τουρκία στο ΕΣ και να εκδοθούν ομόφωνα συμπεράσματα όπως σας προανέφερα. Έγιναν πολλά Συμβούλια μέχρι τώρα και δεν καταγράφηκαν ποτέ προηγουμένως στα Συμπεράσματα τόσο ξεκάθαρες τοποθετήσεις για τα επόμενα βήματα με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα. Ούτε και υπήρχε εμπλοκή και προσωπικές παρεμβάσεις ηγετών προς τον Τούρκο Πρόεδρο μέχρι σήμερα αυτών των διαστάσεων. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο χρειάζονται μήνες δουλειάς, στενές σχέσεις με τους εταίρους, υπομονή, επιμονή και διεκδικητικότητα.
Και οφείλω να πω ότι κάποιοι στην Κύπρο, η μειοψηφία θα έλεγα, άσκησε κριτική για τη στάση μας, στηριζόμενοι σε λανθασμένα επιχειρήματα. Ας δούμε για παράδειγμα τι γράφει ο ευρωπαϊκός τύπος, και συγκεκριμένα ο γερμανικός τύπος, ως αποτίμηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και το πώς φτάσαμε στα συγκεκριμένα Συμπεράσματα. Η Süddeutsche Zeitung έγραψε στις 5 Οκτωβρίου ότι η στάση μας στο θέμα της Λευκορωσίας ήταν προϊόν του γεγονότος ότι η Κύπρος δεν αισθανόταν ότι οι ανησυχίες της από τις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας λαμβάνονταν σοβαρά ακόμη από την ΕΕ και αν η Τουρκία δεν αποκλιμακώσει, η ΕΕ πρέπει να επιβάλει κυρώσεις γιατί διαφορετικά η αξιοπιστία της θα έχει μεγάλη ζημιά. Μια άλλη γερμανική εφημερίδα, η FAZ έγραφε στις 3 Οκτωβρίου ότι στο EUCO η Κύπρος δεν ήταν μόνη και είχε υποστήριξη και ότι η στάση μας οδήγησε σε μια πιο σκληρή για την Τουρκία απόφαση της Συνόδου Κορυφής. Σας παραπέμπω και σε άλλα δημοσιεύματα που σημειώνουν ότι η Κύπρος με τη στάση της στη Λευκορωσία έστειλε το μήνυμα ότι τα μικρά Κράτη Μέλη δεν έχουν άλλο τρόπο για να διασφαλίσουν ότι οι ανησυχίες τους λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Σας διαβεβαιώ, επειδή ήμουν για μια εικοσαετία περίπου στην ενεργή διπλωματία, ότι η Κύπρος είχε μαζική υποστήριξη από πολλούς εταίρους, κατά τις επίσημες συναντήσεις. Αυτό δεν είναι δεδομένο και πρέπει όλοι μας να έχουμε υπόψη ότι τα συμφέροντα είναι τόσο μεγάλα που δύσκολα επιτυγχάνεται κάτι τέτοιο, ειδικά όταν είσαι μικρό Κράτος Μέλος με περιορισμένα μέσα αντίδρασης. Αξιοποιείς λοιπόν όποια μέσα έχεις στη διάθεσή σου και δεν πρέπει να ανησυχείς ότι μπορεί να τσαλακωθείς επειδή κάποια Κράτη, για εξυπηρέτηση των δικών τους εθνικών συμφερόντων, δύναται να μην συμφωνούν μαζί σου.
Από τη στιγμή που τυγχάνει στην παρούσα φάση να συμμετέχω στη δημόσια ζωή του τόπου ως Υπουργός Εξωτερικών, το κάθε κόμμα και ο κάθε πολίτης νομιμοποιείται να μου κάνει κριτική, είτε στη βάση διαφωνιών επί θεμάτων πολιτικής είτε για άλλους λόγους που δεν μπορώ να γνωρίζω. Σε σχέση με τη δική μου αντίδραση, δεν πρόκειται να υπεισέλθω στην οποιαδήποτε δημόσια αντιπαράθεση όχι μόνο γιατί δεν είμαι συνειδητά θιασώτης μιας τέτοιας προσέγγισης αλλά και επειδή θεωρώ ότι κάτι τέτοιο, ειδικά την παρούσα συγκύρια, δεν εξυπηρετεί τον σκοπό μας που είναι η αντιμετώπιση των τουρκικών προκλήσεων και η επίλυση του Κυπριακού.
Οι πολιτικές που προωθώ και η γενικότερη πολιτική μας προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική είναι προϊόν καθημερινής διαβούλευσης και συντονισμού με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, αποτέλεσμα μελέτης και ανάλυσης. Η δική μου προτεραιότητα είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας στρατηγικής προώθησης των συμφερόντων της χώρας, αξιοποιώντας όλα τα μέσα που έχω στη διάθεσή μου, μου με στόχο την λύση του κυπριακού, την επανένωση αλλά μέχρι την ώρα εκείνη την επιτυχή αντιμετώπιση των πολλαπλών και καθημερινών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Κυπριακή Δημοκρατία όπως επίσης την αναβάθμιση της διεθνούς της υπόστασης. Είναι με πλήρη συναίσθηση της σοβαρότητας των καθηκόντων μου που τα επιτελώ για αυτό και ακούω με προσοχή την όποια κριτική που μπορεί να με βοηθήσει. Όμως, δεν έχω ούτε τον χρόνο ούτε την πολυτέλεια να αναλώνομαι σε εσωτερικές αντιπαραθέσεις ούτε και με ενδιαφέρει κάτι τέτοιο. Γνωρίζω, ακούω, αντιλαμβάνομαι. Όμως προσπαθώ να μην με αποσπούν οι όποιες «σειρήνες» και να μένω στοχοπροσηλωμένος.